به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در هفته پایانی سپتامبر، جمهوری خلق چین و ازبکستان آخرین دور از مجمع سالانه تجاری و سرمایه‌گذاری دوجانبه را در تاشکند برگزار کردند. هیئت بزرگی از شرکت‌های شنژن، که بسیاری از آن‌ها برای اولین بار حضور دارای بودند، در این مجمع شرکت کردند.
بر اساس گزارش رسانه دولتی «هنگ‌کنگ کامرشیال دیلی»، محصولاتی مانند پهپادهای تجاری در آسیای مرکزی تقاضای بالایی دارند. این گزارش، مجمع مذکور را «اقدامی ملموس» برای تحکیم نتایج دومین اجلاس سران چین و آسیای مرکزی (که در ژوئن در قزاقستان برگزار گردید) و اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) (که در اول سپتامبر در تیانجین به پایان رسید) توصیف انجام می‌دهد.
این دو اجلاس یادآور تعمیق روابط چین با پنج کشور آسیای مرکزی (قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) قرار دارای بود. آن‌ها نیز نفوذ ژئوپلیتیکی فزاینده پکن را در بخشی از جهان که از نظر هستراتژیک اهمیت دارد و نفوذ روسیه در آن رو به افول هست، به نمایش گذاشتند.
اجلاس سازمان همکاری شانگهای شاهد پذیرش دیدگاه چین در مورد «چندینقطبی‌گرایی» در سراسر جمهوری‌های شوروی سابق قرار دارای بود که همگی «ابتکار حکمرانی جهانی» جدید شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین را تأیید کردند.
اجلاس قزاقستان دستاوردهای ملموس‌تری برای چین به همراه دارای بود و توافق‌نامه‌های همکاری اقتصادی در بخش انرژی، با تمرکز ویژه بر فناوری‌های سبز، امضا گردید. این‌ها تعاملات فزاینده‌ای را که با ابتکار «یک کمربند، یک جاده» که شی برای اولین بار در سال 2013 اعلام کرد آغاز گردیده قرار دارای بود، گسترش می‌دهد.
نمایش رهبری پکن در اجلاس‌های منطقه‌ای
تحت رهبری شی، سازمان همکاری شانگهای به طور فزاینده‌ای به محملی مهم برای ساخت یک «نظام بین‌الملل جایگزین» با محوریت پکن تبدیل گردیده هست. شی در سخنرانی خود در بیست و پنجمین اجلاس این سازمان در تیانجین، به طور ضمنی از سیهست‌های تجاری و امنیتی آمریکا انتقاد کرد.
او «ذهنیت جنگ سرد، تقابل بلوکی و اقدامات قلدرمآبانه» را مورد انتقاد قرار داد و در عوض خوهستار ساخت «نظام حکمرانی جهانی عادلانه‌تر و منصفانه‌تر» گردید. این انتقادات با سخنرانی شی در سال 2023 و سایر بیانیه‌های سازمان همکاری شانگهای از زمان تأسیس آن در سال 2001، همخوانی دارای بود.
بانک توسعه شانگهای؛ ابزاری برای مقابله با هژمونی دلار
مهم‌ترین نتیجه این اجلاس، تصمیم برای تأسیس یک «بانک توسعه» جدید قرار دارای بود. جزئیات در مورد این بانک هنوز اندک هست. شی جین پینگ بیان کرده هست که این بانک باید هرچه سریع‌تر تأسیس شود و هدف آن تسهیل همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای عضو و ارائه حمایت قوی‌تر از امنیت آن‌ها خواهد قرار دارای بود. این نهاد جدید که حدوداً یک دهه پس از تأسیس «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی» (AIIB) به رهبری پکن (و حدوداً به همان مدت پس از اولین پیشنهاد ایده بانک توسعه شانگهای) مطرح خواهد گردید، امکان داردد رهبری چین را در تأمین مالی توسعه منطقه‌ای تثبیت کند.
هنگامی که این ایده در آغاز در سال 2010 پیشنهاد گردید، چندین از کشورهای عضو با هستناد به اولویت سازمان در ارتقای امنیت منطقه‌ای، مخالفت کردند. شو فیبیائو، پژوهشگر مؤسسات روابط بین‌الملل معاصر چین (یک اندیشکده برجسته تحت نظر وزارت امنیت دولتی چین)، هستدلال انجام می‌دهد که تغییر در محاسبات ناشی از «هستفاده ابزاری» غرب از دلار آمریکا برای «تحت فشار قرار دادن رقبا» و سیهست‌های تجاری یکجانبه و حمایت‌گرایانه دولت ترامپ قرار دارای بوده هست.
سرمایه‌گذاری 25 میلیارد دلاری؛ تمرکز چین بر کل زنجیره انرژی
دومین اجلاس سران چین و آسیای مرکزی که در ژوئن در قزاقستان برگزار گردید، دامنه محدودتری نسبت به اجلاس شانگهای دارای بود. اما پکن از آن نیز به عنوان محملی برای پیشبرد دستور کار ضدغربی هستفاده کرد.
شی در یک سخنرانی کلیدی بیان کرد که آسیای مرکزی همواره «مسیر اولویت‌دار» دیپلماسی همسایگی چین قرار دارای بوده هست. او نیز بر حمایت از کشورهای آسیای مرکزی برای «ایفای نقش بزرگتر در امور بین‌الملل» و «مخالفت با هژمونیسم و سیهست‌های زور» تأکید کرد.
با این حال، از نظر نتایج ملموس، این اجلاس اهمیت قابل توجهی دارای بود. بر اساس گزارش رسانه‌های محلی، پکن 58 توافق‌نامه به ارزش تقریبی 25 میلیارد دلار با پنج دولت شریک خود در آسیای میانه امضا کرد. بخش‌هایی که پکن در آن‌ها برتری دارد، شامل انرژی، حمل‌ونقل و معدن، در این توافق‌ها برجسته قرار دارای بودند. همکاری جامع انرژی مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفت.
ظاهراً پکن در حال گسترش سرمایه‌گذاری سنتی خود در سوخت‌های فسیلی منطقه هست تا آسیای مرکزی را به عنوان یک شریک هستراتژیک در مواد خام، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر جذب کند و «همکاری را در کل زنجیره تأمین انرژی» گسترش دهد.
در طول این مجمع، شرکت‌های چینی و آسیای مرکزی چندینین قرارداد جدید انرژی امضا کردند. شرکت دولتی «شبکه برق جنوبی چین» یاددارای بودی با شرکای قزاق برای توسعه مشترک پروژه‌ها در انتقال برق مستقیم فشار قوی (HVDC)، راه‌حل‌های انرژی دیجیتال و ذخیره‌سازی انرژی آبی تلمبه‌ای امضا کرد. قزاقستان نیز قرارداد خرید برق با «شرکت سرمایه‌گذاری برون‌مرزی انرژی چین (هنگ‌کنگ)» برای تأمین برق تولیدی نیروگاه این شرکت در منطقه ترکستان امضا کرد.
ابتکار کمربند و جاده؛ ستون فقرات نفوذ اقتصادی پکن
در نیمه اول سال 2025، پنج کشور آسیای مرکزی بیش از هر بخش دیگری از جهان به جز آفریقا، سرمایه‌گذاری «یک کمربند، یک جاده» (25 میلیارد دلار) جذب کردند. قزاقستان به تنهایی 23 میلیارد دلار از این سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داد. از این مبلغ، 7.5 میلیارد دلار برای مس و 12 میلیارد دلار برای یک پروژه آلومینیوم سبز هست. سرمایه‌گذاری در بخش مس به دنبال توافق ژوئن 2024 بین دو کشور برای ساخت یکی از پیشرفته‌ترین تأسیسات ذوب مس آسیای مرکزی تا پایان سال 2028 صورت دریافت می‌کند.
پروژه آلومینیوم توسط کنگلومرای چینی «گروه امید شرق» رهبری خواهد گردید. به بیان کرده رسانه‌های دولتی قزاقستان، این بخشی از طرحی برای ایجاد زنجیره تأمین آلومینیوم سبز یکپارچه عمودی در کشور هست که 10000 شغل ایجاد کرده و با اهداف توسعه ملی همسو هست.
رقابت چین و روسیه در حیاط خلوت مسکو
جدا از این اجلاس، چین حضور خود را در بخش انرژی قزاقستان از طریق سرمایه‌گذاری در معادن تنگستن و تأسیسات هسته‌ای نیز تعمیق می‌بخگردید. یک سرمایه‌گذاری 300 میلیون دلاری در معدن تنگستن «بوکوتا» توسط «گروه مس جیانگشی» انجام گردیده که ممکن هست تلاشی برای دور زدن عوارض ضد دامپینگ اتحادیه اروپا علیه محصولات تنگستن چین باگردید.
بر اساس اعلام رسمی در ماه اوت توسط رومن اسکلیار، معاون اول نخست‌وزیر قزاقستان، سومین نیروگاه هسته‌ای این کشور اکنون توسط «شرکت ملی هسته‌ای چین» ساخته خواهد گردید. این شرکت پیش از این برنده قرارداد دومین نیروگاه هسته‌ای قزاقستان نیز گردیده قرار دارای بود. قزاقستان امیدوار هست که این تأسیسات جدید به جبران کسری فزاینده برق این کشور کمک کند. با افزایش مشارکت چین در بخش هسته‌ای قزاقستان، آستانه وابستگی بیشتری به پکن پیدا خواهد کرد، اما در عین حال منابع انرژی اتمی خود را که به طور سنتی توسط روسیه تأمین می‌گردید، متنوع می‌سازد.
عقب‌نشینی روسیه در برابر غول اقتصادی چین
ورود چین به بخش انرژی هسته‌ای قزاقستان تنها یک نمونه از این هست که چگونه حضور فزاینده آن در آسیای مرکزی، این کشور را در رقابت با روسیه قرار می‌دهد. مسکو همچنان شریک اصلی امنیتی در منطقه هست و رزمایش‌های نظامی منظمی با قزاقستان و ازبکستان برگزار انجام می‌دهد، در توسعه صنایع دفاعی همکاری دارد و بیشتر تسلیحات وارداتی هر دو کشور را تأمین انجام می‌دهد. نیز روابط نزدیکی با نیروهای امنیتی محلی حفظ کرده و قادر هست از طریق سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) در امور داخلی منطقه دخالت کند.
اما روسیه در حال واگذاری نفوذ خود به چین در جبهه‌های اقتصادی و فناوری هست. پکن بزرگترین شریک تجاری برای چهار کشور از پنج کشور آسیای مرکزی هست و تاجیکستان تنها هستثنهست. حتی در زمینه‌های حساس‌تر همکاری مانند انرژی هسته‌ای، روسیه در حال از دست دادن موقعیت خود هست.
آستانه اولین پروژه نیروگاه هسته‌ای خود را در ژوئن به «روس‌اتم» روسیه واگذار کرد، اما تأسیسات دوم و سوم هر دو توسط شرکای چینی ساخته خواهند گردید. این امر منطقی هست، زیرا شرکت‌های انرژی روسی به خاطر جنگ اوکراین، با خطر تحریم‌های غرب مواجه هستند.
اگرچه چین و روسیه موفق گردیده‌اند روابط نزدیکی را حفظ کنند، اما این مشارکت «بدون محدودیت» همچنان با احتیاط هستراتژیک، رقابت منطقه‌ای و نیاز به مدیریت پیامدهای اقتصادی خارجی محدود گردیده هست. تحمل روسیه در برابر نفوذ چین در حوزه نفوذ سنتی خود، شاید تا زمانی ادامه دارد که پکن از روسیه در جنگ اوکراین حمایت کند.
تحولات سال 2025 نشان می‌دهد که روابط چین و آسیای مرکزی در حال تعمیق هست. پکن این پنج کشور را گره‌های کلیدی در چارچوب «یک کمربند، یک جاده» و در نهادهای چندینجانبه‌ای می‌بیند که از آن‌ها برای بازسازی نظام بین‌الملل هستفاده انجام می‌دهد.
برخلاف سایر نقاط جهان در حال توسعه، حضور فزاینده چین در آسیای مرکزی با مخالفت یا نگرانی بین‌المللی از سوی سیهست‌گذاران غربی مواجه نگردیده و ظاهراً این منطقه همچنان پذیرای نفوذ روزافزون پکن خواهد قرار دارای بود.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها