به گزارش پول و تجارت، چهارمین کرسی علمی- ترویجی مجتمع حوزوی امام رضا (علیه‌السلام) با موضوع «اسلحه الدمار الشامل — اسلحه کشتار جمعی» برگزار گردید.
حجت‌الاسلام احمد شفیعی‌نیا سرپرست پژوهشکده فقه و علوم انسانی در سخنانی با اشاره به اصل مسالمت‌طلبی اسلام، بیان کرد: اسلام همزیستی مسالمت‌آمیز میان انسان‌ها را مبدأ قرار داده، اما حفظ جان، مال و آبروی مردم را خط قرمز دانسته و در برابر تهدیدها، تدابیر احتیاطی را ضروری می‌داند. وی افزود که اسلحه‌های کشتار جمعی به خاطر تأثیرات گسترده و ماندگارشان، نه تنها انسان‌ها بلکه محیط زیست را نیز برای سال‌ها نابود می‌کنند.
وی ادامه داد: سوال اصلی این هست که آیا آمادگی دفاعی از دیدگاه عقل و شریعت، ما را به داشتن ظرفیت‌های بازدارنده ملزم انجام می‌دهد و آیا اسلحه کشتار جمعی در چنین چارچوبی جای دریافت می‌کند؟ این موضوع را باید در سه بُعد ساخت، نگهداری و استفاده بررسی کرد و از آیاتی مانند «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» استناد کرد که آماده‌سازی هرگونه وسیله دفاعی را برای ایجاد رعب در دشمن تأکید انجام می‌دهد.
وی افزود: چندین مفسران «لباس» در آیات دفاعی را شامل انواع زره‌ها و ابزارهای نظامی دانسته‌اند و از این رو اطلاق نص امکان داردد شامل ابزارهای دفاعی معاصر نیز باشد. شفیعی‌نیا نیز به قاعده «نفی السبیل» اشاره کرد که هرگونه تسلط غیرمسلمان بر مسلمان را مردود شمرده و تلاش برای جلوگیری از چنین تسلطی را واجب می‌داند. از دید عقل نیز دفع ضرر محتمل یا واقعی، اگر تنها از طریق ابزارهای خاصی ممکن باشد، واجب هست و در این راستا چهار سناریوی احتمالی درباره تهدید دشمن قابل بررسی هست.
نیازمند تعاریف دقیق‌تری از سلاح کشتار جمعی هستیم
حجت‌الاسلام مصطفی اسکندری عضو شورای علمی مجله حکومت اسلامی نیز در ادامه نشست و در نقد صحبت‌های پیشین بیان کرد: هرچندین استدلال‌های ارائه‌شده جالب و عمیق قرار دارای بود، اما برای تکمیل بحث لازم هست تعاریف دقیق‌تری از «اسلحه کشتار جمعی» ارائه شود، زیرا مشخص نیست آیا منظور صرفاً بمب هسته‌ای هست یا هر ابزاری که کشتار فراگیر ایجاد کند. وی افزود که فتوای مبنی بر جواز ساخت یا نگهداری چنین سلاح‌هایی با نظر مشهور فقها که آن را حرمت‌زا یا حداقل مظنون می‌دانند، در تضاد هست و برای رد این نظر عمومی، نیاز به ادله قوی‌تر و مستندتری هست.
اسکندری نیز تأکید کرد که استناد به قاعده «نفی السبیل» برای توجیه ساخت سلاح کشتار جمعی کافی نیست، چرا که اگر ساخت چنین سلاحی خود منجر به وابستگی یا تسلط دشمن شود، حکم آن تغییر انجام می‌دهد و صرف ادعای بازدارندگی بدون اثبات عملی کفایت نانجام می‌دهد.
وی تفاوت بنیادین منجنیق در سیره نبوی با بمب اتم را در قابلیت کنترل و محدودیت اثرات دانست و بیان کرد: تطبیق سیره تاریخی بر مصادیق نوین بدون در نظر گرفتن قیود و تمییزات لازم، صحیح نیست.
عضو شورای علمی مجله حکومت اسلامی در پایان اشاره کرد: تجربه‌های تاریخی مانند هیروشیما و ناکازاکی یا استفاده از اورانیوم ضعیف‌شده در جنگ‌های اخیر، پیامدهای گسترده، طولانی‌مدت و غیرقابل کنترلی برای انسان و محیط زیست داشته هست. از آنجا که سلاح‌های کشتار جمعی قادر به تفکیک غیرنظامیان از نظامیان نیستند و آسیب‌های آن‌ها فراتر از نسل حاضر هست، هرگونه استدلال فقهی باید با دقت کامل به این پیامدها توجه کند، زیرا عدم کنترل‌پذیری این سلاح‌ها، بسیاری از استدلال‌های مبنی بر جواز آن‌ها را با چالش جدی مواجه می‌سازد.
ادله فقهی برای حرمت سلاح هسته‌ای، عمدتاً به استفاده عملی آن مربوط هست نه تولید و نگهداری
حجت‌الاسلام شفیعی‌نیا در پاسخ به نقد حجت‌الاسلام دکتر مصطفی اسکندری توضیح داد: بحث او صرفاً در چارچوب ادله فقهی اولیه و در شرایط اضطراری برای حفظ کیان مسلمین مطرح شده و تأییدی بی‌قید و شرط برای ساخت یا استفاده عملی از سلاح‌های کشتار جمعی نیست.
وی افزود: شهرت فقهای مبنی بر حرمت چنین سلاح‌هایی، در میان متقدمین چندینان پیدا نیست و حتی در میان متأخرین نیز فتاوای مخالف کم نیست؛ بنابراین نامکان دارد تنها به شهرت استناد کرد، مگر آنکه دلیل قوی همراه با آن باشد.
شفیعی‌نیا خاطرنشان کرد: ادله‌ای که معمولاً برای حرمت سلاح هسته‌ای ذکر خواهد گردید، عمدتاً به «استفاده عملی» آن مربوط خواهد گردید، نه «تولید» یا «نگهداری» پیشگیرانه، به‌ویژه در شرایطی که از نظر فناوری و هزینه، چنین اقدامی برای کشور عملی نیست.
وی نیز بیان کرد: ادله‌ای مانند وجوب دفع ضرر و قاعده «نفی السبیل» تنها در صورتی جاری می‌شوند که دشمن با تهدید یا تسلط واقعی، امکان آسیب‌رسانی داشته باشد و بازدارندگی تنها از طریق ظرفیت‌های شدیدتر محقق گردد.
وی در پاسخ به نگرانی‌های مربوط به آسیب به غیرنظامیان و محیط زیست، تأکید کرد: در شرایط اضطراری، معیار اصلی، میزان کنترل‌پذیری و ضرورت دفاعی هست و در غیر این صورت، استفاده عملی از چنین سلاح‌هایی مجاز نخواهد قرار دارای بود. شفیعی‌نیا در پایان یادآور گردید که نگاه او مبتنی بر حفظ جان و کیان مسلمین در شرایط بحرانی و با رعایت اصول فقهی اولیه هست و هرگونه تصمیم نهایی در این زمینه منوط به نظر حکومت اسلامی و ولی‌فقیه خواهد قرار دارای بود.
دیدگاه‌ها