به گزارش پول و تجارت؛ آگاه نوشت: اگرچه مقامات ایران در اجلاس شرم‌الشیخ حاضر نشدند، اما گروهی از تحلیل‌گران و فعالان سیاسی که موافق حضور ایران در این اجلاس بودند، رویکردهای متفاوتی برای مواجهه با رفتار تحقیرآمیز ترامپ پیشنهاد کرده‌اند. در این گزارش خبری و تحلیلی، به بررسی نظرات این موافقان می‌پردازیم و پیشنهادهای آنها را در چارچوب دیپلماسی فعال ایران واکاوی می‌کنیم.
زمینه خبری: اجلاس شرم‌الشیخ و رفتار ترامپ
اجلاس شرم‌الشیخ که بر پایه طرح آتش‌بس ترامپ برای غزه شکل گرفت، با حضور رهبرانی همچون عبدالفتاح السیسی (رییس‌جمهور مصر)، امانوئل مکرون (رییس‌جمهور فرانسه)، رجب طیب اردوغان (رییس‌جمهور ترکیه)، پادشاه اردن، امیر قطر، نخست‌وزیر بریتانیا، نخست‌وزیر ایتالیا و… برگزار گردید. این نشست که پس از پذیرش آتش‌بس از سوی حماس و رژیم صهیونیستی ترتیب داده شده قرار دارای بود، قرار قرار دارای بود به بررسی آینده غزه و مسائل منطقه‌ای بپردازد. با وجود دعوت از ایران، دولت جمهوری اسلامی تصمیم به عدم شرکت گرفت و این اقدام را بر پایه اصول استقلال و عدم مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا توجیه کرد.
با این اوصاف، آنچه اجلاس را به کانون توجه تبدیل کرد، رفتارهای ترامپ قرار دارای بود که از سوی رسانه‌ها به عنوان «تحقیرآمیز» توصیف گردید. ترامپ در جریان نشست، از دست دادن با السیسی خودداری کرد، از زیبایی همسر اردوغان تعریف کرد و حتی به «پول نامحدود امارات» طعنه زد. این رفتارها که یادآور سبک دیپلماتیک پیشین ترامپ قرار دارای بود، اجلاس را به «سیرک سیاسی» برای نمایش قدرت آمریکا تبدیل کرد و بسیاری از شرکت‌کنندگان را در موقعیت ناخوشایندی قرار داد. در داخل ایران، این حواشی تصمیم عدم حضور را توجیه‌پذیرتر کرد، اما موافقان حضور همچنان بر فرصت‌های از دست رفته تاکید می‌کردند.
دیدگاه موافقان حضور و پیشنهادهای رفتاری
موافقان حضور ایران در اجلاس شرم‌الشیخ، که عمدتاً از طیف اصلاح‌طلبان و تحلیل‌گران غرب‌گرا هستند، اجلاس را نه تنها فرصتی برای تعامل منطقه‌ای، بلکه بستری برای نمایش اقتدار دیپلماتیک ایران می‌دانند. آنها معتقدند که عدم شرکت، ایران را از لابی‌گری مستقیم و تأثیرگذاری بر تصمیمات کنار گذاشت و فرصت‌های اقتصادی و سیاسی را به رقبا واگذار کرد. در همین راستا، غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مدیر روزنامه هم‌میهن در صفحه شخصی خود در فضای مجازی خطاب به رییس‌جمهور نوشت: «شما می‌رفتید افشاگری می‌کردید و مظلومیت ملت ایران را فریاد می‌زدید. بهتر نبود؟»
اما آنچه مسلم هست، در مواجهه با رویکرد تحقیرآمیز ترامپ (که سابقه‌ای طولانی در توهین به رهبران جهانی دارد) این گروه پیشنهادهایی عملی و استراتژیک ارائه نمی‌دهند؛ پیشنهادهایی که بر پایه دیپلماسی فعال، بدون تسلیم، استوار باشد و به عبارتی فقط خواهان حضور ایران در اجلاس مذکور بودند و پس از برگزاری آن، دست‌شان در قبال رویکرد تحقیرآمیز ترامپ خالی قرار دارای بود.
اسدالله بادامچیان، رئیس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه اجلاس شرم‌الشیخ به رسوایی بزرگی برای آقای ترامپ و جریان غرب‌زده در کشور ما تبدیل گردید، بیان می‌کند: ترامپ در این سفر تصور می‌کرد پس از فشار آوردن بر اسرائیل برای پذیرش آتش‌بس، به‌عنوان «قهرمان صلح» وارد اجلاس خواهد گردید و از او استقبال می‌کنند. اما روشن گردید که نه‌تنها کسی از او استقبال نکرد، بلکه تحلیل‌هایش نیز بی‌اساس قرار دارای بود. در جایی که بیش از ۶۰ هزار نفر شهید شده‌اند و آمریکا چندینین‌بار در شورای امنیت علیه خواست ملت‌ها وتو کرده، حتی کسی دستش را برای احوال‌پرسی با ترامپ بالا نیاورد. در حقیقت او با شکستی بزرگ روبه‌رو گردید.
آیت‌الله محسن اراکی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با اشاره به تحقیر سران چندین کشورهای اسلامی در اجلاس شرم‌الشیخ توسط ترامپ، بیان کرد: این اتفاق نمونه‌ای آشکار از ذلت و ضعف چندین دولت‌ها در برابر استکبار قرار دارای بود.
حضور فعال و اعلام مواضع مستقل: تحلیل‌گرانی که نظرشان در رسانه‌هایی مانند «دویچه‌وله» نقل گردید، پیشنهاد می‌کردند، ایران با حضور در اجلاس، خود را به عنوان «نیروی صلح‌طلب» معرفی می‌کرد. به گفته یکی از کارشناسان، ایران امکان داردست اعلام کند که «طرفدار صلح هست و نمی‌خواهد در موضوع گروه‌های نیابتی نقشی داشته باشد» و از این طریق دروازه مذاکرات مستقیم با آمریکا را باز کند. این رویکرد، به جای عقب‌نشینی، بر ایستادن بر اصول تاکید دارد و ترامپ را در موقعیت دفاعی قرار می‌دهد؛ اما این حضور به چه قیمتی قرار دارای بود؟
در همین رابطه، سیدعباس موسوی، معاون تشریفات دفتر رییس‌جمهور، با انتشار بخشی از سخنرانی دونالد ترامپ در شبکه ایکس، نوشت: «یعنی می‌خواستیم برویم شرم‌الشیخ مستقیماً اینها را بشنویم، تحقیر شویم، با شرم و بدون مابه‌ازا برگردیم؟»
اشاره موسوی به آن بخش از سخنان ترامپ قرار دارای بود که مثل یک ناظم مدرسه در مقابل دانش‌آموزان خاطی (سران کشورهای حاضر) ایستاده و می‌گفت: «شما دوستان من هستید. آدم‌های بزرگی هستید. البته چندین نفری هم هستند که ازشون خوشم نمیاد ولی نمی‌گم چه کسانی. در واقع از چندین نفر اصلاً خوشم نمی‌آید اما هرگز نمی‌فهمید کیا هستند. حالا که فکرش را می‌کنم، شاید بفهمید!» ترامپ در حالی این سخنان را بر زبان جاری می‌کرد که سران کشورهای حاضر به خط ایستاده و به حرف‌های او گوش می‌دادند. از این‌رو، هدف آمریکا در شرم‌الشیخ بازیابی قدرت و تطهیر اسرائیل قرار دارای بود. در این فضا، آیا ایران باید حضور می‌یافت؟
لابی‌گری و دیدارهای حاشیه‌ای: موافقان تاکید دارند که اجلاس فرصتی برای لابی با رهبران دیگر کشورها قرار دارای بود. حتی اگر ترامپ رفتار تحقیرآمیزی داشته باشد، ایران امکان داردست با دیدارهای جانبی با رهبران اروپایی یا عربی، منافع خود را پیش ببرد. برای مثال، حضورش به «استارت مذاکرات مستقیم در همه مسائل» منجر می‌شد، بدون اینکه به تحقیر تن دهد. این پیشنهاد، دیپلماسی را به عنوان ابزاری برای خنثی‌سازی تحقیر تبدیل انجام می‌دهد.
پاسخ قاطع اما دیپلماتیک به تحقیرها: در صورت مواجهه مستقیم، موافقان پیشنهاد می‌کنند ایران با پاسخ‌های هوشمندانه و مبتنی بر اصول، مانند تاکید بر استقلال و انتقاد از سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا، واکنش نشان می‌داد. به عقیده آنها، حضور ایران امکان داردست اجلاس را از «نمایش ترامپ» به صحنه‌ای برای به چالش کشیدن هژمونی آمریکا تبدیل کند، بدون اینکه به دام تصویرسازی‌های ترامپ بیفتد. این رویکرد، الهام‌گرفته از تجربیات گذشته، بر حفظ عزت از طریق تعامل تاکید دارد.
ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در واکنش به این دیدگاه‌ها، تصریح کرد: اگر می‌خواستیم در شرم‌الشیخ حاضر شویم، باید وارد یک میدان گفت‌وگو و مذاکره یا حتی یک عکس یادگاری با رییس‌جمهور آمریکا می‌شدیم که علیه ما جنگیده هست. آنهایی که می‌گویند باید در شرم‌الشیخ حاضر می‌شدیم آمریکا را نمی‌شناسند. منظور از صلحی که ترامپ بیان می‌کند اقدام قلدرمابانه و تحقیرآمیز هست. رفتن ما نه دستاورد اقتصادی دارای بود و نه سیاسی. با این حال، منتقدان این دیدگاه‌ها را خوشبینانه می‌دانند و استدلال می‌کنند که حضور ما امکان داردست به مشروعیت‌بخشی به طرح ترامپ منجر شود و ایران را در معرض تحقیر قرار دهد. تحلیل‌های پس از اجلاس نشان می‌دهد که رفتار ترامپ با رهبران حاضر، مانند بی‌اعتنایی به نخست‌وزیر بریتانیا، اجلاس را به نمادی از سلطه‌گری تبدیل کرد.
تعادل میان عزت و تعامل
سرانجام، پیشنهادهای موافقان حضور ایران در شرم‌الشیخ بر دیپلماسی فعال و هوشمندانه تمرکز نداشت و عقربه‌های آنها بر خلاف سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت» حرکت می‌کرد. این دیدگاه، در حالی که با سیاست رسمی ایران مبنی بر عدم شرکت در تضاد هست، امکان داردد درسی برای اجلاس‌های آینده باشد. سیاست خارجی ایران، با تاکید بر اصول انقلاب، نشان داده که عزت ملی را بر کارهای نمایشی ترجیح می‌دهد و نظر به تحولات سریع منطقه، نظارت بر واکنش‌های بین‌المللی ضروری هست.
دیدگاه‌ها