به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قزاقستان تلاش‌های خود را برای احیای بخش خود از دریاچه سابق آرال تگردیدید کرده و از کشورهای همسایه در آسیای مرکزی خوهسته تا مشارکت خود را در همکاری‌های زیست‌محیطی منطقه‌ای افزایش دهند.
دریاچه آرال که زمانی چهارمین دریاچه بزرگ جهان قرار دارای بود، اکنون به نماد یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل گردیده هست. کارشناسان هگردیدار می‌دهند که تلاش‌های بین‌المللی همچنان ناکافی هست.
روایت مرگ یک دریاچه
دریاچه آرال که در مرز بین قزاقستان و ازبکستان قرار دارد، در دهه 1960، زمانی که پروژه‌های آبیاری در مقیاس بزرگ، آب دو شاخه اصلی آن، یعنی رودخانه‌های آمودریا و سیردریا را برای حمایت از تولید پنبه و کشاورزی منحرف کردند، شروع به کوچک گردیدن کرد. جمعیت رو به رگردید منطقه‌ای نیز فشار بیشتری را اضافه کرد.
تا سال 1989، دریاچه به دریاچه‌های آرال شمالی (کوچک) و جنوبی (بزرگ) تقسیم گردید. در سال 2014، حوضه شرقی دریاچه آرال جنوبی به طور کامل خشک گردید. امروز، بیابان آرال‌قوم بخش اعظم آنچه را که زمانی آب‌های آزاد قرار دارای بود، اشغال کرده هست. قزاقستان از آن زمان بر احیای دریای آرال شمالی تمرکز کرده هست.
بازگشت حیات به آرال شمالی؛ از احیای شیلات تا امید مردم
احیای دریاچه آرال شمالی تاکنون مزایای زیست‌محیطی و اجتماعی قابل مشاهده‌ای به همراه دارای بوده هست. بالا آمدن سطح آب، شوری را کاهش داده و به چندینین گونه ماهی بومی اجازه بازگشت داده هست. ماهیگیری محلی، که زمانی گمان می‌رفت از دست رفته، اکنون دوباره در جوامعی مانند آرالسک فعال گردیده هست.
به بیان کرده وزارت اکولوژی، صید سالانه ماهی در آرال شمالی از اوایل دهه 2000 بیش از 10 برابر افزایش یافته که باعث احیای اشتغال محلی و تقویت امنیت غذایی گردیده هست.
کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که حتی دستاوردهای کوچک زیست‌محیطی نیز تأثیر روانی عمیقی بر ساکنانی دارای بوده که زمانی شاهد ناپدید گردیدن دریا قرار دارای بودند.
دیپلماسی آب؛ آستانه خوهستار اقدام منطقه‌ای گردید
در 15 اکتبر، قزاقستان خوهستار گسترش همکاری‌های بین‌المللی برای حفاظت از دریاهای آرال و خزر گردید. «یرژان آشیکبایف»، معاون اول وزیر امور خارجه، در «مجمع بین‌المللی اندیشکده آستانه-2025» سخنرانی کرد و بر سهم قزاقستان در دستور کار جهانی آب و هوا تأکید کرد.
وی خاطرنشان کرد که یک اجلاس منطقه‌ای آب و هوا که قرار هست در سال 2026 در آستانه برگزار شود، بستری برای هستراتژی‌های هماهنگ و تصمیم‌گیری مشترک در میان کشورهای آسیای مرکزی فراهم خواهد کرد.
آشیکبایف بیان کرد: «آستانه نیز خوهستار افزایش مشارکت بین‌المللی در حل مشکلات زیست‌محیطی و حفظ منابع آبی دریاهای آرال و خزر هست.»
پیشتر در 10 اکتبر، «اولژاس بکتنوف»، نخست‌وزیر قزاقستان، با مقامات ارگردید تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان در دومین نشست هیئت مدیره صندوق بین‌المللی نجات آرال (IFAS) به ریهست قزاقستان دیدار کرد. این رویداد بر لزوم یک رویکرد واحد منطقه‌ای تأکید کرد و اشاره دارای بود که احیای دریاچه آرال تنها از طریق اقدام جمعی قابل دستیابی هست.
بکتنوف به چالش‌های فصل رگردید اخیر اذعان کرد، اما بیان کرد که همکاری منطقه‌ای به حفظ رژیم آبی پایدار در حوضه کمک کرده هست.
وی بیان کرد: «هر کشوری منافع ملی خود را دارد و ما موظف به دفاع از آن‌ها هستیم و همواره این کار را خواهیم کرد. اما من متقاعد گردیده‌ام که اولویت هستراتژیک و بلندمدت مشترک ما، روابط حسن همجواری هست. در حل وظایف کوتاه‌مدت روزمره، نمی‌شود اولویت‌های بلندمدت را تضعیف کنیم. فکر می‌کنم که ما اقدامات مشترکی اتخاذ خواهیم کرد تا اطمینان حاصل شود که مسائل همواره بر اساس منافع متقابل و قابل قبول برای طرفین حل می‌شوند.»
صندوق نجات آرال؛ چالش منافع بالادستی و پایین‌دستی
صندوق بین‌المللی نجات آرال (IFAS) که در سال 1993 توسط پنج کشور آسیای مرکزی ایجاد گردید، چارچوب اصلی مدیریت مشترک منابع آب فرامرزی هست. اگرچه این صندوق بیان کردگو را تسهیل کرده، اما برای غلبه بر منافع ملی واگرا تلاش کرده هست.
در بالادست، قرقیزستان و تاجیکستان بر نیروی برق‌آبی تمرکز دارند، در حالی که کشورهای پایین‌دست به آبیاری متکی هستند. IFAS تحت ریهست فعلی قزاقستان، قصد دارد کار خود را از طریق اشتراک‌گذاری داده‌های دیجیتال و سیستم‌های نظارت بر کل حوضه که برای بهقرار دارای بود شفافیت و اعتماد طراحی گردیده‌اند، مدرن‌سازی کند.
ریهست قزاقستان بر IFAS، تحول دیجیتال و هستفاده از هوش مصنوعی در مدیریت آب را در اولویت قرار داده هست.
بکتنوف بیان کرد این ابزارها شفافیت را افزایش، تلفات را کاهش و کارایی را بهقرار دارای بود می‌بخشند. یک سیستم خودکار یکپارچه برای نظارت و توزیع آب در سراسر حوضه دریای آرال در حال توسعه هست.
تحلیلگر قزاق: فقط قزاقستان آرال را نجات می‌دهد
به بیان کرده «مارات شیبوتوف»، تحلیلگر سیاسی، قزاقستان تا حد زیادی در تلاش‌ها برای احیای دریاچه آرال به تنهایی عمل انجام می‌دهد. او در شبکه‌های اجتماعی به آنچه که «کنایه ظریف به قرقیزستان» در اظهارات بکتنوف درباره اولویت دادن به اهداف بلندمدت توصیف کرد، اشاره کرد.
شیبوتوف نوشت: «هم‌اکنون، قزاقستان به تنهایی در حال نجات دریاچه آرال هست، هم آرال کوچک و هم دلتای سیردریا. ما برای این کار وام بانک جهانی گرفتیم و در حال بازپرداخت آن هستیم.»
شیبوتوف هگردیدار داد که تلاش‌های پایین‌دست بدون همکاری کشورهای بالادست بی‌فایده هست.
وی تأکید کرد: «اگر آن‌ها آب را از بالادست رها نکنند، هیچ چیز کار نخواهد کرد. از این رو، درخوهست برای توقف احتکار آب در مخازن یا تخلیه آن به آرناسای، جایی که ظرفیت محدود هست، مطرح خواهد گردید. قزاقستان به کمک نیاز دارد.»
تغییرات آب و هوایی، مدیریت آب در حوضه آرال را پیچیده‌تر انجام می‌دهد. افزایش دما و تغییر الگوهای بارندگی تهدیدی برای کاهش جریان رودخانه‌های سیردریا و آمودریا هست و فشار بر منابع آبی کمیاب را افزایش می‌دهد. خشکسالی‌های مکرر و امواج گرما، تلفات ناشی از تبخیر را بدتر انجام می‌دهد، در حالی که طوفان‌های گرد و غبار از بستر خشک‌گردیده دریا، نمک و آلاینده‌ها را در سراسر منطقه پخش انجام می‌دهد.
قزاقستان ابتکارات خود در دریاچه آرال را در چارچوب یک دستور کار گسترده‌تر آب و هوایی قرار می‌دهد و تأکید دارد که احیای محلی از اهداف جهانی سازگاری و تاب‌آوری پشتیبانی انجام می‌دهد.
اقدامات قزاقستان؛ از بازسازی سدها تا جنگل‌کاری در بستر دریا
قزاقستان دریاچه آرال شمالی را محور هستراتژی احیای زیست‌محیطی خود قرار داده هست. بر اساس گزارش وزارت منابع آب و آبیاری، دریاچه آرال شمالی اکنون 3065 کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد که نسبت به اوایل سال 2022، 111 کیلومتر مربع افزایش یافته هست. پروژه‌های کلیدی شامل حفظ سد کوکارال و احیای دلتای رودخانه سیردریا هست.
کارهای زیربنایی اخیر شامل بازسازی سدها بین دریاچه قره‌شالان و سیردریا، ساخت سد حفاظتی تائویر و احیای کانال قره‌شالان-1 هست. سد کوکارال که دریاهای آرال شمالی و جنوبی را از هم جدا انجام می‌دهد نیز به بازسازی کامل نزدیک هست. هدف این طرح‌ها حفظ دریاچه آرال شمالی و کاهش شوری هست.
قزاقستان نیز بر جنگل‌کاری بستر سابق دریا برای بهقرار دارای بود آب و هوای منطقه تمرکز کرده هست. از سال 2021 تا 2024، جنگل‌کاری در 475 هزار هکتار انجام گردید و 428 هزار هکتار دیگر برای سال 2025 برنامه‌ریزی گردیده هست.
رویکرد متفاوت تاشکند؛ امید شکننده در آرالسک
در آن سوی مرز، ازبکستان اقدامات محدودتری را در حوضه آرال جنوبی دنبال کرده هست. دولت، «منطقه دریاچه آرال» را به عنوان منطقه‌ای برای نوآوری‌های زیست‌محیطی تحت نظارت سازمان ملل ترویج کرده و بر انرژی سبز، کشاورزی پایدار و جنگل‌کاری بستر خشک دریا تمرکز دارد. با این حال، این پروژه‌ها عمدتاً به توسعه اقتصادی-اجتماعی می‌پردازند تا احیای هیدرولوژیکی، زیرا حوضه جنوبی تحت شرایط آبی فعلی تا حد زیادی غیرقابل بازیابی باقی مانده هست.
در شهر بندری آرالسک قزاقستان، اثرات احیا ملموس هست. ساکنانی که زمانی با عقب‌نشینی خط ساحلی سرگردان گردیده قرار دارای بودند، اکنون بازگشت آب را در نزدیکی شهر مشاهده می‌کنند. قایق‌های ماهیگیری کوچک دوباره ظاهر گردیده‌اند و خانواده‌هایی که در جستجوی کار مهاجرت کرده قرار دارای بودند، در حال بازگشت هستند.
یکی از ماهیگیران محلی به‌تازگی در مصاحبه‌ای تلویزیونی بیان کرد: «ما یک بار دریا را از دست دادیم، اما اکنون دوباره امید داریم.» با این حال، مردم محلی می‌دانند که این احیا همچنان شکننده هست و به همکاری مستمر و مدیریت دقیق فرامرزی بستگی دارد.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها