به گزارش پول و تجارت، گروه استان‌ها – سجاد صفری: بازار قطعات یدکی موتورسیکلت در ایران وارد مرحله‌ای از چالش ساختاری شده هست؛ چالشی که تنها با نبود یک یا دو قطعه مشخص خلاصه نخواهد گردید، بلکه زنجیره‌ای از مشکلات مدیریتی، تولیدی و تجاری را شامل خواهد گردید و تأثیرات آن دامنه‌دار و چندینوجهی هست.
تنوع فزاینده مدل‌ها، ناسازگاری قطعات میان نمونه‌های مشابه، ضعف در اجرای مقررات خدمات پس از فروش و نیز تمایل چندین بازیگران به سودآوری از محل خدمات پس از فروش، تصویری از وضعیتی را ترسیم انجام می‌دهد که نیازمند مداخلات کوتاه‌مدت و برنامه‌ریزی بلندمدت هست.
در گزارش حاضر، بر اساس گفت‌وگو با تولیدکنندگان، فروشندگان و تعمیرکاران، محورهای مسئله و راهکارهای پیشنهادی استخراج و تشریح شده هست.
وضعیت کنونی بازار؛ از کمبود تا نایابی
بازار موتورسیکلت ایران، چه در بخش موتورسیکلت‌های قدیمی و چه در بخش نمونه‌های جدید وارداتی، با چالش جدی در تأمین قطعات یدکی مواجه هست. به‌گفته فعالان بازار، در حالی که قانون واردکنندگان و سازندگان را موظف به تأمین قطعات یدکی و ارائه خدمات پس از فروش کرده، فاصله میان تکلیف قانونی و اجرای واقعی آن محسوس هست و این شکاف به شکل افزایش دوره انتظار، رشد قیمت‌ها و در مواردی نایاب شدن کامل چندین قطعات بروز کرده هست.
تنوع بیش‌ازحد مدل‌ها و ناسازگاری قطعات
حسن کریمیان، مدیر اجرایی اتحادیه فروشندگان دوچرخه و موتورسیکلت تبریز در بیان کرد و گو با خبرنگار مهر با اشاره به تنوع گسترده مدل‌ها و نبود سازگاری میان قطعات بیان کرد: شرکت‌های بزرگ باید همکاری بیشتری داشته باشند تا موتورسیکلت‌های مشابه از قطعات مشترک بهره‌مند شوند؛ امری که امروز شاهد آن نیستیم.
وی افزود: تعدد مدل‌ها و رنگ‌ها موجب افزایش هزینه تولید و عرضه قطعات شده و بنابراین، قیمت نهایی برای مصرف‌کننده نیز بالا می‌رود. حتی چندین قطعات کوچک، به خاطر تنوع بالا، گران‌تر از نمونه‌های مشابه خودرویی هستند.
احسان صامت، از فروشندگان لوازم یدکی در تبریز نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، موتورسیکلت‌ها را به دو دسته نسل قدیم و نسل جدید تقسیم کرده و بیان کرد: در مدل‌های قدیمی مشکل کمبود چندینان مشهود نیست اما افزایش قیمت باعث رکود بازار شده هست اما در مقابل، قطعات مدل‌های جدید و چینی نه‌تنها کمیاب بلکه چندین اوقات نایاب هستند.
صامت افزود: نبود قطعات و ضعف خدمات پس از فروش موجب افت قیمت این موتورسیکلت‌ها شده و زیان مالی برای مالکان به همراه دارد.
اثرات اقتصادی و چالش‌های خدمات پس از فروش
عارف، یکی از تکنسین‌های تعمیر موتورسیکلت محلی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از رشد ۲۰ تا ۴۰ درصدی قیمت قطعات در سال جاری خبر داد و بیان کرد: برای چندین مدل‌های جدید حتی پیدا کردن قطعات ساده‌ای مانند باک یا کتی ترمز به جست‌وجوی چندینماهه نیاز دارد.
وی با اشاره به افزایش خرید اینترنتی قطعات افزود: اگرچه بسیاری از مشتریان ناچار به خرید آنلاین می‌شوند، اما این مسیر نیز با تأخیر در ارسال و احتمال کلاهبرداری همراه هست و اعتماد عمومی را کاهش داده هست.
چرا الزام قانونی خدمات پس از فروش رعایت نخواهد گردید؟
یوسف ابوطالبی مدیرعامل یک شرکت تولید موتورسیکلت‌های برقی در بیان کرد و گو با خبرنگار مهر با انتقاد از رویه موجود بیان کرد: افزایش تنوع موتورسیکلت‌ها به جای خدمت به مصرف‌کننده، در عمل به سود شرکت‌های خارجی و زیان مردم ایران تمام شده هست.
ابوطالبی افزود: شرکت‌های مادر خارجی قطعات موتورسیکلت‌های خود را عمداً متفاوت طراحی می‌کنند تا وابستگی مشتریان به خدمات پس از فروش افزایش یابد. این سیاست در بازار ایران نیز تکرار شده و موجب سردرگمی مصرف‌کنندگان شده هست.
وی با اشاره به نمونه موفق «هوندا CDI125» اظهار دارای بود: تولیدکنندگان داخلی توانسته‌اند قطعات این مدل را بدون وابستگی خارجی تولید کنند و این الگو باید در سایر مدل‌ها نیز تکرار شود.
راهکارهای پیشنهادی برای ساماندهی بازار
ابوطالبی بر ضرورت نظارت دقیق وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) تأکید کرد و بیان کرد: وزارتخانه باید سازوکاری ایجاد کند تا شرکت‌ها نتوانند الزامات خدمات پس از فروش را دور بزنند. هم‌اکنون، چندین با استفاده از خلأهای قانونی یا لابی‌های غیررسمی از اجرای قانون شانه خالی می‌کنند.
ابوطالبی راه‌حل اصلی را در سرمایه‌گذاری داخلی برای تولید قطعات یدکی دانست و افزود: شرکت‌های واردکننده باید موظف به تولید یا مونتاژ قطعات در داخل کشور شوند تا هم قیمت کاهش یابد و هم کیفیت افزایش پیدا کند.
خودکفایی، راه نجات بازار
مدیرعامل این شرکت موتورسازی در ادامه تصریح کرد: پایان واقعی مشکلات زمانی فرا می‌رسد که زیرساخت‌های تولید قطعات از قالب‌سازی تا تولید فلزی و پلاستیکی در کشور ایجاد شود. هم‌اکنون، بسیاری از قطعات داخلی از نمونه‌های چینی ارزان‌تر و باکیفیت‌تر هستند.
وی تأکید کرد: مدیریت هدفمند واردات و حمایت از تولیدکنندگان داخلی امکان داردد وابستگی به واردات را کاهش دهد و تا زمانی که قطعات از خارج تأمین شوند، خدمات پس از فروش نیز پرهزینه و ناکارآمد باقی می‌ماند.
بازار قطعات یدکی موتورسیکلت در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌روست که ریشه در تنوع نامتعادل محصولات، ضعف زیرساخت تولیدی داخلی، خلأهای نظارتی و منافع متضاد بازیگران دارد.
فعالان بخش خصوصی توصیه می‌کنند که برای خروج از این چالش باید همزمان در سه سطح عمل کرد: اجرای سریع و عملیاتی مقررات خدمات پس از فروش؛ تقویت و نهادینه‌سازی تولید داخلی قطعات از طریق حمایت مالی و فنی، و ایجاد سازوکارهایی برای همسان‌سازی و استانداردسازی قطعات میان تولیدکنندگان.
تنها از این مسیر هست که امکان دارد دسترسی پایدار، قیمت متعادل و کیفیت قابل‌قبول قطعات یدکی را برای مصرف‌کنندگان و فعالان بازار فراهم آورد و بدون اتخاذ اقدامات هماهنگ و بلندمدت، مشکلات فعلی نه‌تنها ادامه خواهند یافت، بلکه امکان داردند بر سایر حلقه‌های اقتصاد حمل‌ونقل نیز تأثیرات منفی عمیق‌تری بگذارند.
دیدگاه‌ها