عباس شکوری کارگردان فیلم کوتاه «یادداشت‌های زیرزمینی» در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ایده و منبع الهام این فیلم بیان کرد: این دوازدهمین فیلم داستانی کوتاه من هست و چندین فیلم اخیرم از دل پرونده‌های واقعی ساخته شده‌اند و این فیلم هم از همان مسیر آمده هست. من در دادگاه کیفری به عنوان قاضی فعالیت دارم و این اثر را هم‌زمان بر اساس یکی از پرونده‌های واقعی و با الهام از یکی از رمان‌های داستایفسکی ساختم.
وی در ادامه افزود: هدفم این قرار دارای بود که با استفاده از ابزار سینما، یکی از مشکلات قانونی را که در فرآیند رسیدگی به پرونده‌ها با آن مواجهیم، به شکل هنری و قابل لمس مطرح کنم. در واقع می‌خواستم از ظرفیت سینما برای قانع کردن قانون‌گذاران به تغییر یک ماده قانونی استفاده کنم.
سه محور اصلی درام: قاضی، متهم و خود قانون
شکوری در مورد اینکه که تا چه اندازه شخصیت حقوقی و ذهنیت قضایی‌اش در شکل‌گیری فیلم تأثیر داشته هست، توضیح داد: این‌طور نیست که فقط قانون را وارد فیلم کرده باشم. موضوع برای من اهمیت سوژه هست. در فیلم چندین وجه مختلف وجود دارد که همه‌شان اهمیت پیدا می‌کنند. یکی بن‌بست اخلاقی، وجدانی و قانونی هست که قاضی با آن روبه‌رو خواهد گردید؛ دوم، فردی هست که در فرایند دادرسی دچار بحران خواهد گردید و سوم، خود قانون که در این فیلم یک کاراکتر مستقل هست. این سه محور با هم پیش می‌روند و گره اصلی در همین هم‌زیستی میان قانون و اخلاق شکل دریافت می‌کند.
وی تأکید کرد: در کنار این سه محور، ۲ کاراکتر دیگر هم در جمع اصحاب دعوا حضور دارند که هرکدام به نحوی بخشی از معضل هستند. به همین دلیل نامکان دارد بیان کرد شخصیت فرعی یا اصلی در معنای متعارف وجود دارد، اما سرانجام قاضی نقش مرکزی درام را دارد.
پرونده جنایی نیست، اما جرم دارد
کارگردان «یادداشت‌های زیرزمینی» درباره چگونگی پرداخت به ابعاد یک پرونده حقوقی در قالب فیلم کوتاه بیان کرد: برخلاف تصور، پرونده‌ای که فیلم از آن الهام گرفته، جنایی نیست. البته با یک جرم سروکار داریم اما نه از نوع جنایت چون جنایت در تعریف حقوقی به جرم‌هایی اطلاق خواهد گردید که علیه بدن انسان انجام خواهد گردید.
شکوری درباره وجوه گسترده پرونده‌های حقوقی، افزود: در هر پرونده حقوقی واقعی، جزئیات فراوانی وجود دارد که حتی در یک فیلم بلند هم به‌طور کامل منتقل نخواهد گردید. چندین اوقات لازم هست برای رسیدن به دقت کافی، سریالی ساخته شود. اما در فیلم کوتاه باید فقط بخش‌هایی را که مهم‌ترند و قابلیت انتقال دارند، گلچین کرد. چاره‌ای جز این نیست.
وی با اشاره به محدودیت‌های تولید، یادآور گردید: در آغاز قرار قرار دارای بود فیلم حدود ۵۰ دقیقه باشد اما به خاطر کمبود بودجه ناچار شدم نسخه کوتاه‌تری بسازم. امیدوارم با وجود این اختصار، بخش اصلی مد نظرم به درستی منتقل شده باشد.
فیلم تجربی الزاماً بی‌داستان نیست
شکوری درباره رویکرد خود نسبت به قالب تجربی در فیلم کوتاه، توضیح داد: در سینما، فیلم تجربی و فیلم داستانی در مقابل هم قرار نمی‌گیرند. این‌طور نیست که یکی نفی دیگری باشد. یک فیلم امکان داردد هم تجربی باشد و هم داستانی. فیلم تجربی به‌طور کلی به اثری گفته خواهد گردید که در روایت یا فرم از شیوه‌های متعارف فاصله بگیرد. ممکن هست داستان نداشته باشد اما اگر هم داشته باشد، داستانش را با بیانی متفاوت تعریف انجام می‌دهد. در فیلم من هم روایت داستان وجود دارد اما به خاطر استفاده از چندین روش‌های تازه در ساختار و فرم، آن را در بخش تجربی قرار داده‌ام.
کیانیان چطور همکاری در فیلم را پذیرفت؟
وی در پایان درباره همکاری با رضا کیانیان در قالب فیلم کوتاه توضیح داد: آقای کیانیان ابتدا تمایلی به بازی در فیلم کوتاه نداشتند و صراحتاً گفتند که دیگر در این قالب ایفای نقش نمی‌کنند. اما زمانی که با واسطه آقای جواد طوسی موفق شدیم با ایشان گفتگو کنیم و مضمون فیلم را که دغدغه‌ای قضایی، اجتماعی و اخلاقی دارای بود، برایشان به‌روشنی توضیح دهیم، علاقه‌مندی بشردوستانه ایشان با دغدغه‌ای که ما نسبت به موضوع داشتیم در یک هارمونی عمیق قرار گرفت و همین هم‌سویی موجب گردید تا ایشان تمایل پیدا کنند به‌دلیل مضمون اثر، نقش اصلی فیلم را بپذیرند.
فیلم کوتاه «یادداشت های زیرزمینی» به کارگردانی عباس شکوری در بخش تجربی چهل و دومین جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارد.
رضا کیانیان، حمیدرضا معدنکن، مریم هاشمی گروه بازیگران این فیلم کوتاه را تشکیل می‌دهند.
دیگر عوامل این فیلم کوتاه متشکل از تهیه کننده: عباس شکوری فیلمنامه: عباس شکوری، سینا روستا، فیلمبردار: سیاوش مزروعی، تدوینگر: عباس شکوری، صدابردار: اشکان طلوعیان، صداگذار: علیرضا شیرآلی، موسیقی: حسین بیدگلی، چهره‌پردازی: صوفیا نساجی، طراح صحنه: سعید چراغعلی طراح لباس: عباس شکوری، جلوه‌های ویژه: ایمان صالحی هستند.
در خلاصه داستان فیلم آمده هست: «یک قاضی، پس از سال ها قضاوت، حالا با یک پرونده روبه‌رو شده که اگر شاکی و متهم با او همکاری نکنند، مجبور به اقدامی خواهد گردید که آینده یک نوزاد به خطر می‌افتد.»
دیدگاه‌ها