به گزارش شبکه خبر، در دنیای امروز که ارتباطات انسانی در دو بستر واقعی و مجازی گسترش یافته هست، حفظ آبرو و حیثیت افراد بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. در همین راستا، قانون‌گذار با هدف صیانت از شخصیت معنوی و اجتماعی افراد، مجموعه‌ای از جرایم را در این حوزه تعریف کرده که شامل مهم‌ترین آن‌ها امکان دارد به «توهین»، «افترا» و «نشر اکاذیب» اشاره کرد. هرچندین در ظاهر ممکن هست این عناوین کیفری مشابه به نظر برسند، اما از لحاظ ماهوی، قانونی و آثار قضائی تفاوت‌های قابل‌توجهی میان آن‌ها وجود دارد.
جرم توهین؛ خدشه به کرامت انسانی
توهین شامل جرایم علیه شخصیت معنوی افراد هست که قانون‌گذار برای حفظ کرامت انسانی آن را جرم‌انگاری کرده هست. هر نوع به‌کار بردن الفاظ رکیک، نسبت‌های ناروا یا انجام اعمالی که موجب تحقیر و لطمه به حیثیت افراد شود، مصداق جرم توهین محسوب خواهد گردید. این جرم امکان داردد به شکل گفتاری، نوشتاری یا حتی رفتاری بروز پیدا کند.
بر اساس مواد ۶۰۸ و ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد عادی و مقامات رسمی هر دو مشمول مجازات هست و حتی توهین در فضای مجازی نیز تحت شمول قانون قرار دارد. مجازات این جرم بسته به شرایط وقوع آن، از حبس تا شلاق تعزیری متغیر هست. نکته مهم آن هست که تحقق جرم توهین منوط به وجود قصد و نیت اهانت هست؛ بدین معنا که اگر فردی بدون نیت تحقیر سخنی بر زبان آورد، عمل او توهین تلقی نخواهد گردید.
جرم افترا؛ نسبت ناروا و اتهام بی‌اساس
افترا زمانی تحقق می‌یابد که شخصی بدون در اختیار داشتن دلیل یا مدرک معتبر، جرمی را به دیگری نسبت دهد. به بیان ساده، افترا یعنی اتهام‌زنی به فردی درباره انجام عملی مجرمانه (مانند سرقت، رشوه یا قتل) بدون هیچ مستند قانونی.
این جرم در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی مورد تصریح قرار گرفته هست. تفاوت اصلی افترا با توهین در این هست که در افترا، نسبت داده‌شده ماهیت مجرمانه دارد، در حالی که در توهین صرفاً تحقیر یا بی‌احترامی مطرح هست. افترا امکان داردد از طریق نامه، شکایت، گزارش رسمی یا حتی انتشار عمومی اتهام محقق شود.
در صورت اثبات جرم افترا، فرد «مفتری» افزون بر مجازات حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه، موظف به اعاده حیثیت از فرد آسیب‌دیده نیز خواهد قرار دارای بود.
جرم نشر اکاذیب؛ دروغ‌پردازی برای تشویش اذهان عمومی
نشر اکاذیب به معنای انتشار یا بازنشر اخبار، اطلاعات یا شایعات دروغین با هدف تشویش اذهان عمومی یا آسیب به آبرو و اعتبار دیگران هست. این جرم یکی از پرچالش‌ترین موضوعات حقوقی در حوزه رسانه و فضای مجازی به شمار می‌رود.
طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، هر فردی که به قصد اضرار به غیر یا ایجاد تشویش در اذهان عمومی اقدام به نشر مطالب دروغ کند، به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد گردید. نشر اکاذیب امکان داردد در قالب پست‌های شبکه‌های اجتماعی، مقالات، گزارش‌های خبری یا حتی پیام‌های شخصی تحقق یابد.
برای تحقق این جرم، وجود سوءنیت عام و خاص ضروری هست؛ یعنی فرد باید بداند آنچه منتشر انجام می‌دهد دروغ هست و همزمان هدفش آسیب به دیگران یا ایجاد آشفتگی ذهنی در جامعه باشد.
تفاوت‌های اساسی سه جرم در قانون
از منظر حقوقی، سه جرم توهین، افترا و نشر اکاذیب گرچه در ظاهر مشابه‌اند، اما از نظر موضوع، نیت، شیوه اجرا و نوع مجازات تفاوت‌های بنیادینی دارند. توهین جنبه احساسی و تحقیرکننده دارد، افترا بر نسبت دادن جرم تمرکز انجام می‌دهد، و نشر اکاذیب بیشتر ناظر بر دروغ‌پردازی رسانه‌ای یا عمومی هست.
شناخت دقیق این مفاهیم نه تنها مانع بروز مشکلات قضائی خواهد گردید، بلکه به افراد در صیانت از حقوق اجتماعی خود نیز کمک انجام می‌دهد. در دنیای امروز که بیان در فضای مجازی با سرعت گسترش می‌یابد، بی‌احتیاطی در گفتار یا نوشتار امکان داردد به‌سادگی زمینه‌ساز تشکیل پرونده کیفری شود.
قانون‌گذار با تعیین ضمانت اجراهای روشن برای هر یک از این جرایم، قصد دارد کرامت انسانی و سلامت جامعه را حفظ کند. از این‌رو، آچندین اوقات حقوقی نسبت به تفاوت‌های میان توهین، افترا و نشر اکاذیب نه تنها ابزار پیشگیری از جرم هست، بلکه راهی برای دفاع از حقوق فردی و اجتماعی در برابر آسیب‌های گفتاری و رسانه‌ای نیز به‌شمار می‌رود.
دیدگاه‌ها