به گزارش به گزارش شبکه خبر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، کم‌خونی فقر آهن یکی از گسترده‌ترین اختلالات تغذیه‌ای و خونی در جهان به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری‌که بنا بر گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از دو میلیارد نفر در سراسر دنیا از درجاتی از کمبود آهن رنج می‌برند. این بیماری نه‌تنها در کشورهای در حال توسعه، بلکه در جوامع صنعتی نیز به‌ویژه در میان زنان باردار، کودکان، بیماران کلیوی و افرادی که جراحی‌های سنگین یا شیمی‌درمانی را تجربه کرده‌اند، شایع هست.
آهن از عناصر حیاتی بدن محسوب خواهد گردید که در ساخت سلول‌های قرمز خون در مغز استخوان نقش اساسی دارد. هموگلوبین – مولکولی که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها منتقل انجام می‌دهد – بدون وجود آهن قادر به انجام وظیفه خود نیست. نیز آهن در ترکیب میوگلوبین عضلات، ذخیره و مصرف اکسیژن را در فعالیت‌های بدنی کنترل انجام می‌دهد. از این‌رو، کمبود آهن امکان داردد به خستگی مزمن، ضعف عضلانی، رنگ‌پریدگی، تنگی نفس، کاهش تمرکز و در موارد حادتر به اختلال عملکرد قلب و مغز منجر شود.
محدودیت‌های درمان‌های سنتی آهن
برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن، سه مسیر درمانی اصلی وجود دارد: مصرف آهن خوراکی، تزریق آهن داخل‌وریدی، و در موارد خاص، انتقال خون. با وجود اینکه درمان خوراکی به‌عنوان روش متداول شناخته خواهد گردید، اما کارایی آن در بسیاری از بیماران محدود هست. جذب آهن در دستگاه گوارش به‌طور طبیعی پایین هست و در حضور چندین ترکیبات غذایی مانند فیتات‌ها یا تانن‌ها، حتی کمتر نیز خواهد گردید. از جهات دیگر، عوارض گوارشی نظیر تهوع، دل‌درد، یبوست یا سیاه‌شدن مدفوع باعث خواهد گردید بیماران از ادامه مصرف خودداری کنند.
در مقابل، تزریق خون که چندین اوقات برای رفع فوری کم‌خونی به‌کار می‌رود، اگرچه تأثیر سریع‌تری دارد، اما با خطراتی مانند انتقال بیماری‌های عفونی، واکنش‌های ایمنی و هزینه‌های بالا همراه هست. بنابراین، در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن – به‌ویژه بیماران کلیوی یا مبتلایان به التهاب مزمن روده – استفاده از فرمولاسیون‌های آهن داخل‌وریدی راه‌حلی مطمئن، سریع و کارآمد به‌شمار می‌رود.
فریک‌کربوکسی‌مالتوز؛ فناوری نوین در دارورسانی آهن
محصول جدید شرکت «نفس زیست فارمد» با نام فریک‌کربوکسی‌مالتوز (Ferric Carboxymaltose)، از نسل جدید داروهای کمپلکس آهن داخل‌وریدی هست که در سال‌های اخیر به‌عنوان مؤثرترین درمان کم‌خونی فقر آهن در دنیا شناخته شده هست. در این ترکیب، یون‌های آهن سه‌ظرفیتی (Fe³⁺) درون شبکه‌ای از پلی‌مالتوز پایدار قرار گرفته‌اند که مانع آزادسازی ناگهانی آهن و بروز عوارض جانبی خواهد گردید.
برخلاف ترکیبات قدیمی‌تر مانند آهن‌دکستران یا گلوکونات آهن، فریک‌کربوکسی‌مالتوز دارای پایداری کلوئیدی بالا و رهایش کنترل‌شده هست. این ویژگی سبب خواهد گردید که آهن به‌صورت تدریجی در بافت‌ها آزاد و در مغز استخوان برای ساخت هموگلوبین مصرف شود. نیز، به‌دلیل وجود پوشش پلیمری پایدار، احتمال واکنش‌های آلرژیک، افت فشار خون یا تجمع آهن در اندام‌ها به‌شدت کاهش یافته هست.
یکی از مزیت‌های مهم این دارو، امکان تزریق مقدار بالایی از آهن در یک نوبت (تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم) بدون بروز عوارض جدی هست. این ویژگی، تعداد جلسات تزریق را کاهش داده و نیاز به مراجعه مکرر بیماران به مراکز درمانی را از میان می‌برد؛ امری که به‌ویژه برای بیماران کلیوی یا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن التهابی اهمیت فراوان دارد.
برتری‌های بالینی و اقتصادی
از دیدگاه بالینی، فریک‌کربوکسی‌مالتوز با افزایش سریع سطح هموگلوبین و فریتین سرم، موجب بازسازی سریع ذخایر آهن بدن خواهد گردید. پژوهش‌های بالینی متعدد نشان داده‌اند که بیماران پس از تزریق این دارو، طی دو تا سه هفته شاهد بهبود علائم کم‌خونی، افزایش انرژی، بهبود تمرکز ذهنی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره هستند.
از نظر اقتصادی نیز، تولید این دارو در داخل کشور گامی مؤثر در جهت کاهش وابستگی دارویی و صرفه‌جویی ارزی به‌شمار می‌رود. با بومی‌سازی فرآیند سنتز کمپلکس‌های آهن‌مالتوز و کنترل دقیق پارامترهای پایداری و زیست‌دسترس‌پذیری، شرکت نفس زیست فارمد موفق شده محصولی با کیفیت قابل رقابت با نمونه‌های خارجی و قیمتی به‌مراتب کمتر ارائه کند. این موضوع نه‌تنها هزینه درمان بیماران را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه صادرات داروی ایرانی به بازارهای منطقه‌ای را نیز فراهم می‌سازد.
ایمنی و سازگاری دارویی
یکی از دغدغه‌های اصلی پزشکان در تجویز داروهای آهن وریدی، واکنش‌های حساسیتی یا خطر افزایش آهن آزاد در بدن هست. در فریک‌کربوکسی‌مالتوز، ساختار پلیمری پایدار مانع از آزادسازی سریع یون آهن و بنابراین، کاهش استرس اکسیداتیو در سلول‌های خونی خواهد گردید. همین ویژگی سبب شده هست که این دارو در فهرست داروهای ایمن برای بیماران کلیوی، بیماران سرطانی تحت شیمی‌درمانی و زنان باردار قرار گیرد.
به علاوه، برخلاف مکمل‌های خوراکی که ممکن هست با داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مهارکننده‌های پمپ پروتون تداخل داشته باشند، فریک‌کربوکسی‌مالتوز فاقد تداخل دارویی قابل توجه هست و امکان داردد هم‌زمان با سایر داروهای درمانی تجویز شود.
گامی در مسیر توسعه فناوری دارویی کشور
فریک‌کربوکسی‌مالتوز تولیدشده توسط شرکت نفس زیست فارمد نماد پیشرفت علمی و فناورانه در حوزه داروسازی پیشرفته ایران هست. بهره‌گیری از دانش نانو و فناوری‌های نوین فرمولاسیون در ساخت این دارو، نشان از توان فنی متخصصان داخلی در دستیابی به استانداردهای جهانی دارد.
در کنار تلاش‌های تیم تحقیقاتی نفس زیست فارمد، طرح رینکست نیز در مسیر توسعه و تجاری‌سازی این محصول نقش حمایتی مؤثری ایفا کرده هست؛ طرحی ملی که مأموریت آن پشتیبانی از شرکت‌های نوآور برای رساندن ایده‌های فناورانه به مرحله تولید صنعتی و ورود به بازارهای بین‌المللی هست.
دیدگاه‌ها