محمدحسام حاجی فرج‌اله، مترجم کتاب «بحران روایت بحران» در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره اینکه چرا بحران‌ها باید روایت شوند؟ بیان کرد: مسئله این هست که بعد از هر بحران، خلاء ارتباطی و معنایی و سردرگمی‌ای در فضای جامعه بحران‌زده به وجود می‌آید که این فضا مستعد انتشار اخبار جعلی و دروغین خواهد گردید. در این اخبار ممکن هست وضعیت پیش‌آمده بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی شود. مهم‌ترین آفت این مسئله، تأثیری هست که بر تصمیم‌های مدیران مسئول می‌گذارد. مثلا در منطقه‌ای سیل آمده و خبر پخش خواهد گردید که فلان کالا کم هست. مدیران یا مردم طبق این خبری که صحتش ثابت نشده هست، سعی می‌کنند آن کالا را تأمین کنند و بر این اساس، مشکلات دیگری ممکن هست رخ دهد. بنابراین بحران‌ها باید روایت شوند تا تصویری که از جامعه بحران‌زده مخابره خواهد گردید، تصویری نزدیک به واقعیت باشد تا تصمیم‌های درستی برای حل آن بحران گرفته شود.
او درخصوص افرادی که امکان داردند راویان بحران باشند، توضیح داد: روایت بحران امری تخصصی و مهارتی هست و با آموزش اصول آن هر کسی امکان داردد آن مهارت را کسب کند و این کار را انجام دهد. بنابراین هر کسی نامکان داردد گوشی همراه دست بگیرد و برود بحران را روایت کند؛ به‌خصوص روایت مهمی مثل امر بحران که هر خبری امکان داردد یک موجی در آن راه بیندازد. رسالت این کتاب همین هست که نحوه روایت را به‌درستی به مخاطبان آموزش دهد تا بحران به‌طور مناسب بازنمایی شود.
این مترجم درباره جامع‌بودن کتاب «بحران روایت بحران» از نظر موضوعی که بر آن دست گذاشته هست، بیان کرد: این کتاب به گفته نویسندگانش حاصل سی سال تلاش و دانش‌پژوهی هست. دو استاد ارتباطاتی که طی این سال‌ها بر موضوع چگونگی و چیستی بحران تمرکز کرده‌اند، روایت بحران را صورت‌بندی کرده و مشخص کرده‌اند که این مسئله امکان داردد چقدر پیچیده و چندینلایه باشد به‌طوری که وجوه مختلفش به دانش‌های گوناگونی نیاز پیدا انجام می‌دهد و امری میان‌رشته‌ای هست. جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روایت‌شناسی و حتی دانش جغرافی هم به روایت درست بحران کمک انجام می‌دهد. این مسئله، امر روایت بحران را پیچیده کرده هست و نظر به سابقه نویسندگانش، به نظر من کتاب جامعی هست.
حاجی‌فرج‌اله، این کتاب را اثری کاربردی برای دانشجویان رشته‌های مرتبط دانست و درباره تدریس آن بیان کرد: از آنجایی که نویسندگان کتاب، استاد دانشگاه بوده‌اند و برای نوشتن اثر به‌صورت روشمند تحقیق کرده‌اند امکان دارد بیان کرد این کتاب مبنای دانشچندین اوقات دارد؛ ولی از آن دست کتاب‌های دانشچندین اوقات و آموزشی هست که برای عموم هم مناسب و خوش‌خوان هست؛ به این دلیل کتاب امکان داردد به‌طور ویژه برای دانشجویان روزنامه‌نگاری و خبرنگاری و خبرنگاران میدانی بسیار بااهمیت و مفید باشد.
او در پاسخ به این سؤال که «در ایران، این مسئله بحران روایت بحران چقدر جدی هست؟ و چه گردید که این کتاب را ترجمه کردید؟» بیان کرد: ما دو گزاره را باید در نظر داشته باشیم. یکی اینکه در جهان و ادبیات آن، ژانر مهمی داریم با عنوان «وقایع‌نگاری بحران» : چه در داستان و چه ناداستان. این مسئله بسیار جدی هست و هر بحرانی که رخ می‌دهد، کارگروه‌های تخصصی پای کار می‌آیند و سایت می‌زنند و با برچسب‌های مناسب روایت بحران را انجام می‌دهند. بنابراین این ژانر در جهان، ژانری کارشده و جدی هست. گزاره دوم این هست که با بررسی دم‌دستی هم امکان داردیم به این نتیجه برسیم که در کشور ما تقریبا بحرانی نیست که آن را از سر نگذرانده باشیم: چه طبیعی و چه انسانی. پس ژانر وقایع‌نگاری بحران اهمیت جهانی دارد و ایران نیز کشور بحران‌خیزی هست و تجارب متفاوتی در این‌باره داشته‌ایم. جمع‌بندی ما این گردید که با وجود اینکه در کشورمان بحران‌های زیادی داشته‌ایم اما مسئله روایت درست بحران را هیچ‌وقت جدی نگرفته‌ایم و ژانر مغفولی در ادبیات ایران هست.
این مترجم افزود: نظر به نکاتی که ذکر گردید و خلائی که هست، ما در مؤسسه مدرسه نوشتن، تصمیم گرفتیم موجی در ادبیات ایران راه بیندازیم و رسته‌ای ایجاد کنیم با عنوان «روایت بحران». کتاب «بحران روایت بحران» اولین کتاب این رسته هست. دو کتاب دیگر هم آماده کرده‌ایم؛ یکی کتاب «سیل‌یاری» نوشته میثم امیری که تک‌نگاری‌ای از سیل سال ۹۸ خوزستان هست و کتاب سوم نیز مجموعه‌ای از روایت‌های بحران در ایران هست و نویسندگان خوبی داشته و دبیری آن را هم خودم برعهده داشته‌ام.
دیدگاه‌ها