به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آسیای مرکزی همچنان صحنه رقابت اقتصادی فعال هست و کشورهای منطقه می‌کوشند تا شرکای خارجی خود را متنوع کرده و وابستگی به مراکز سنتی قدرت، یعنی روسیه و چین، را کاهش دهند. اگرچه هر دو همچنان بر تجارت خارجی تسلط دارند، اما قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان به طور فزاینده‌ای در حال بررسی مسیرهای جدید هستند.
پویایی‌های تجاری در حال تحول منطقه، منعکس‌کننده ویژگی‌های اقتصادی هر کشور هست. قزاقستان متکی به صادرات انرژی و فلزات هست، ازبکستان بر تولید و فرآوری منابع تمرکز دارد، در حالی که قرقیزستان و تاجیکستان به گردیدت به حواله‌های ارزی و صادرات مواد خام وابسته‌اند.
در بحبوحه تغییرات جهانی و رقابت گردیدید بر سر بازارها، کشورهای آسیای مرکزی رفته‌رفته در حال شکل‌دهی به هستراتژی‌های تجاری چندینقطبی‌تر، گشایش مسیرهای جدید و ایجاد مشارکت‌های نوین هستند.
قزاقستان؛ تراز مثبت تجاری با اتکا به نفت و فلزات
قزاقستان، به عنوان بزرگترین اقتصاد آسیای مرکزی، به گردیدت به هستخراج منابع طبیعی متکی هست. صادرات اصلی این کشور شامل نفت، گاز، فلزات، زغال‌سنگ، غلات و محصولات کشاورزی هست. واردات عمدتاً شامل ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، وسایل نقلیه و کالاهای مصرفی خواهد گردید.
شرکای اصلی صادراتی عبارتند از ایتالیا (21.6٪)، چین (18.6٪)، روسیه (10.2٪)، هلند (7.4٪)، ترکیه (4.7٪) و ازبکستان (4.3٪). در بخش واردات، چین (29٪) و روسیه (28.8٪) تسلط کامل دارند و پس از آن‌ها آلمان (4.8٪)، کره جنوبی (3.7٪)، آمریکا (3.6٪) و ترکیه (2.5٪) قرار دارند.
قزاقستان به خاطر تقاضای مداوم برای مواد خام، تراز تجاری مثبتی را حفظ کرده هست. در ژانویه تا ژوئیه 2025، گردش تجارت خارجی این کشور به 78.18 میلیارد دلار رسید که 2.6٪ نسبت به مدت مشابه در سال 2024 کاهش نشان می‌دهد. صادرات با 6.4٪ کاهش به 43.58 میلیارد دلار رسید، در حالی که واردات با 2.6٪ افزایش به 34.6 میلیارد دلار بالغ گردید.
ازبکستان؛ رگردید چشمگیر تجارت خارجی با کسری تجاری
اقتصاد ازبکستان بر کشاورزی، نساجی، منابع طبیعی و تولید متمرکز هست. صادرات عمده شامل منسوجات، طلا، گاز، خودرو، پنبه و میوه هست. واردات نیز عمدتاً شامل ماشین‌آلات، تجهیزات، مواد شیمیایی و فرآورده‌های نفتی هست.
در نیمه اول سال 2025، گردش تجارت خارجی به 44.4 میلیارد دلار رسید که 19.9٪ نسبت به سال گذشته افزایش یافته هست. صادرات با رگردید 34.9٪ به 20.1 میلیارد دلار و واردات با افزایش 9.9٪ به 24.29 میلیارد دلار رسید که منجر به کسری تجاری 4.18 میلیارد دلاری گردید.
ازبکستان با 197 کشور جهان تجارت انجام می‌دهد. بزرگترین شرکای تجاری این کشور چین (18.2٪)، روسیه (16.1٪)، قزاقستان (5.9٪)، ترکیه (3.6٪) و کره جنوبی (2.2٪) هستند. مقاصد صادراتی شامل روسیه (12.3٪)، چین (5.5٪)، قزاقستان (4.0٪)، افغانستان (3.7٪)، ترکیه (3.0٪)، فرانسه (2.6٪)، امارات متحده عربی (1.8٪)، قرقیزستان (1.6٪)، تاجیکستان (1.4٪) و پاکستان (1.2٪) هست. واردات عمدتاً از چین (28.7٪)، روسیه (19.3٪)، قزاقستان (7.6٪)، ترکیه (4.1٪)، کره جنوبی (3.9٪)، آلمان (2.8٪) و هند (2.6٪) انجام خواهد گردید.
قرقیزستان و تاجیکستان؛ سبقت چین از روسیه
قرقیزستان با منابع طبیعی محدود، به گردیدت به تجارت خارجی وابسته هست. اقتصاد این کشور بر پایه کشاورزی، معدن و نساجی هستوار هست. صادرات کلیدی شامل طلا و محصولات کشاورزی هست، در حالی که واردات تحت سلطه ماشین‌آلات، وسایل نقلیه، فرآورده‌های نفتی و مواد شیمیایی هست. از ژانویه تا ژوئن 2025، گردش تجارت خارجی 12.4٪ نسبت به سال گذشته کاهش یافت و به 6.99 میلیارد دلار رسید. صادرات تنها 15٪ از کل تجارت را تشکیل می‌دهد که نشان‌دهنده تداوم کسری تجاری هست.
اقتصاد تاجیکستان بر کشاورزی، برق آبی، نساجی و معدن متمرکز هست. در ژانویه تا اوت 2025، گردش تجارت خارجی 16.8٪ نسبت به سال گذشته افزایش یافت و به 6.73 میلیارد دلار رسید. صادرات 1.63 میلیارد دلار و واردات 5.1 میلیارد دلار قرار دارای بود که بیش از سه برابر حجم صادرات هست.
تجارت با چین به 1.66 میلیارد دلار رسید که 40٪ افزایش سالانه نشان می‌دهد. صادرات تاجیکستان به چین 270 میلیون دلار و واردات از چین 1.39 میلیارد دلار قرار دارای بود. چین اکنون 25٪ از کل تجارت تاجیکستان را به خود اختصاص داده و برای اولین بار از روسیه پیشی گرفته هست. تجارت با روسیه 1.44 میلیارد دلار (21.4٪) و تجارت با قزاقستان با 13.1٪ کاهش به 758 میلیون دلار رسید.
آیا منطقه آسیای مرکزی همچنان در سلطه غول‌ههست؟
با وجود علاقه روزافزون به بازارهای اروپایی، چین و روسیه همچنان شرکای تجاری غالب هستند. تجارت با آمریکا به خاطر محدودیت‌های جغرافیایی و موضع تجاری واشنگتن، همچنان محدود باقی مانده هست.
تحریم‌ها، درگیری‌های جاری در اوکراین و خاورمیانه، و تغییر در لجستیک همچنان الگوهای تجاری منطقه‌ای را شکل می‌دهند. در این زمینه، تنوع‌بخشی برای انعطاف‌پذیری اقتصادی آسیای مرکزی حیاتی هست. با این حال، تلاش‌ها برای فرار از جاذبه اقتصادی پکن و مسکو همچنان آزمایشی باقی مانده هست.
هگردیدار کارشناسان: از وابستگی به مسکو تا «دام بدهی» پکن
«سریک بلگیبایف»، اقتصاددان قزاق، خاطرنشان انجام می‌دهد که اگرچه آسیای مرکزی مدت‌ههست سیهست خارجی چندینوجهی را دنبال انجام می‌دهد، اما ایجاد توازن در روابط خارجی دشوار قرار دارای بوده هست.
او بیان می‌کند: «پیش از این، اتکای بیش از حد به روسیه، وابستگی گردیدیدی از بازارهای کار گرفته تا صادرات انرژی ایجاد کرده قرار دارای بود. اکنون، عدم توازن جدیدی به نفع چین در حال ظهور هست. تجارت چین با آسیای مرکزی به 95 میلیارد دلار رسیده و همچنان در حال رگردید هست. منطقه به طور فزاینده‌ای به بازارها و سرمایه چین وابسته خواهد گردید. بدهی تنها یک شاخص هست: در قرقیزستان، بدهی به چین حدود 40٪ از کل بدهی خارجی را تشکیل می‌دهد؛ در تاجیکستان، بیش از 25٪؛ و در قزاقستان، حدود 3.5٪ از تولید ناخالص داخلی که نسبتاً قابل مدیریت هست.»
بلگیبایف هگردیدار می‌دهد که چین امکان داردد بازپرداخت بدهی‌ها را طبق شرایط خود مطالبه کند. او به نمونه بندر «هامبانتوتا» در سریلانکا اشاره انجام می‌دهد که در ازای بخشودگی بدهی، به مدت 99 سال به چین واگذار گردید.
وی می‌افزاید: «در سال 2021، رئیس‌جمهور سادیر جباروف اذعان کرد که اگر قرقیزستان نتواند وام‌های بانک صادرات-واردات چین را بازپرداخت کند، زیرساخت‌های کلیدی، شامل نیروگاه حرارتی بیشکک، خطوط برق و جاده‌ها، ممکن هست در معرض خطر قرار گیرند.»
با این حال، «ذاکر عثمانوف»، تحلیلگر سیاسی ازبک، بر ارزش هستراتژیک روزافزون آسیای مرکزی به لطف ذخایر معدنی حیاتی و کریدورهای حمل‌ونقل نوظهور تأکید انجام می‌دهد.
او بیان می‌کند: «رقابت جهانی برای نفوذ منطقه‌ای بین آمریکا، چین و روسیه در حال تگردیدید هست. این یک فرصت نادر برای بهره‌مندی از علاقه چندینین قدرت بزرگ هست. اگرچه چالش‌ها باقی هست، اما مسیر روشن هست: آسیای مرکزی به سمت خودکفایی اقتصادی بیشتر حرکت انجام می‌دهد.»
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها