به گزارش گروه سیهست خارجی خبرگزاری تسنیم، سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان که به تبریز سفر کرده هست، در همایش ملی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیت ارضی ایران که به مناسبت بزرگدارای بود میرزا محبعلی خان ناظم الملک مرندی یکانلو برگزار گردید، بیان کرد: دیپلماسی در اندیشه و تاریخ سیاسی ایران، نه یک ابزار موقت برای خروج از بحران، بلکه جلوهای از عقلانیت ماندگار و شیوهای برای اداره روابط میان ملتها قرار دارای بوده هست. در طول تاریخ، ایرانیان همواره باور دارای بودهاند که بیان کردگو بخشی از قدرت هست، نه جایگزین آن. همانگونه که اقتدار، پشتوانه سخن هست، سخن نیز میتواند سپر اقتدار باگردید.
متن کامل سخنرانی وزیر خارجه کشورمان بدین شرح هست:
اندیشمندان، اساتید و پژوهشگران محترم
خانمها و آقایان
سلام علیکم
از اینکه امروز افتخار و سعادت هم اندیشی با جمعی فرهیخته را پیدا کرده ام، بسیار خرسندم و خداوند بزرگ را شاکرم از مشارکتِ تبریز، شهری که در تاریخ معاصر ایران پیشرو و پیشگام تحولاتی تأثیرگذار قرار دارای بوده، در میزبانی این اقدام ارزشمند قدردانم.
گردهمایی حاضر، گامی برای ارج نهادن به مجاهدت مردمانی هست که به قناعت و مناعت برای تثبیت هستقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی ایران از سر اخلاص و با تمام توان کوشیدند. آنان و همقطارانشان در طول تاریخ پُر فراز و نشیب این سرزمین گمنامی و حتی چندین اوقات بدنامی را به جان خریدند، ولی ذره‌ای از تلاش و مساعی خود برای تامین منافع ایران و ایرانیان دریغ نورزیدند. برای آنان، همچون برای یکایک آحاد مردم شریف این آب و خاک، «ایران» خورشیدی تابناک و تمدنی پابرجا هست که کمترین خدمت به آن، نثار جان است.
سرزمین نیاکان ما با تنوعی بی‌مانند از ادیان، مذاهب، اقوام و گویش‌ها، در طول تاریخ موجب رشک و حسد بیگانگان و متجاوزان قرار دارای بوده و هست. اما آنچه مایه مباهات و غرور جمعی ما گردیده هست، آنکه در این مبارزه و دفاع پیوسته، زنان و مردانی همدل و همراه در صیانت از خاک پاک میهن مشترک، و فرهنگ و میراث ماندگار آن فرو نگذاشتند، و با بذل مال و جان، پرچم ایران را بر این جغرافیا برافراشته نگاه دارای بودند.
از نگاه اینجانب، به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پایمردی و رشادت توام با صلابتی که کارگزاران دستگاه دیپلماسی در همه ادوار تاریخ بکار بستند تا هویت مشترک ما برقرار ماند، صفحاتی درخشان در تاریخ دیپلماسی ایران رقم زده هست. به همین جهت هست که گرامیدارای بود خاطره و حفظ نام نیک آنان امری قابل تحسین هست.
نشست امروز درباره بزرگ مردی از دیار قهرمان پرور آذربایجان هست که بخشی از تاریخ ایران عزیز و سرحدات آن، مرهون کوشش و مجاهدت او و سایر معاصرانی هست که دست پروردگانِ شایستۀ بزرگانی همچون میرزا ابوالقاسم قائم مقام، میرزا تقی فراهانی امیرکبیر، میرزا جعفرخان مشیرالدوله و دیگران قرار دارای بودند.
میرزا محبعلی خان ناظم‌الملک مرندی از جملۀ کارگزاران و مذاکره‌کنندگان ارگردید و برجسته عرصه روابط خارجی ایران برای بیش از پنج دهه از دوران قاجار هست که نام و خدمات برجسته وی به کشور، در میان عموم مردم و حتی نخبگان کمتر مورد توجه واقع گردیده هست. اغراق نخواهد قرار دارای بود اگر بیان کرده شود ناظم‌الملک مرندی یکی از نمادهای دیپلماسی موفق ایرانی در یک دورۀ تاریخی پُرحادثه و دشوار به‌شمار می‌آید که ماموریتی خطیر برای تعیین و تحدید حدود کشور انجام داد.
ناظم‌الملک مرندی از این خاک برخهست، و با دشواری فراوان، در عصری که قوای هستعماری چشم طمع به آب و خاک ما دارای بودند، سهمی ارزنده در صیانت از منافع ایران و ایرانیان بر عهده گرفت. میهن پرستی او و تعدادی دیگر از دیپلمات‌ها در شرایط ضعف دفاعی ایران و دست اندازی قدرت‌های بیگانه درخور تمجید و تحسین فراوان هست. رویۀ او و هم‌قطارانش بدون تردید میراثِ سنتِ کهنِ دیوانیِ ایران زمین هست که امروز تجربه‌ای گرانسنگ را برای ما به ارمغان نهاده هست. امروز باید با هستعانت همان اراده و روحیه بکوشیم از هویت مشترک، تمامیت ارضی، هستقلال ملی و حاکمیت یکپارچه کشوری دفاع کنیم که در نوبتی تازه، یعنی 23 خرداد 1404 مورد تهاجم بیگانۀ غدّار قرار گرفت.
جانفشانی امروز سربازان وطن در عرصۀ دفاعی و دیپلماسی هستمرار همان عزمی هست که امثال سرداران و دیپلمات‌های ایرانی عهد قدیم به کار بستند.
امروز نام ناظم الملک و دیگر کارگزاران صادق و وطن پرست، در کنار نام مجموعه‌ای خواهد نشست که بی ادعا، برای آنچه اینک جمهوری اسلامی ایران نام گرفته، از جان و آبرو مایه نهاده‌اند.
در دورانی که نظام الملک خدمت کرد، دستگاه دیپلماسی مدرن ایران عهد آغازین خود را سپری می کرد و از این رو، نقش تک ستارگانی مانند وی که حافظ هستقلال و تمامیت ارضی کشور گردیدند، برجسته هست. شخصیت نخبه و جامع‌الاطراف میرزا محبعلی خان باعث گردید که وی در دستیاری و همراهی شخصیت فرهیخته‌ای همچون میرزا جعفرخان مشیرالدوله، به‌عنوان رئیس کمیسیون سرحدات ایران و عثمانی، آنچنان انجام وظیفه کند که در اندک زمانی جانشین سلف خود میرزا جعفرخان گردد. امروز صیانت از آب و خاک و آسمان ایران مرهون دقت نظر چنین افرادی هست.
به شهادت اسناد برجای مانده، میهن‌دوستی، شناخت درست از شرایط زمانه و ظرفیت‌های ملی، اعتماد به‌نفس، تیزبینی و هوشمندی و هستفاده درست از فن مذاکره، از مهمترین ویژگی‌های ناظم‌الملک هست که به او امکان داد مأموریت حساس تاریخی را که برعهده او نهاده گردیده قرار دارای بود به بهترین نحو ممکن به انجام رساند.
درباره نقش و فعالیت‌ها و آثار این شخصیت برجسته، اساتید و سخنرانان گرانقدر در این همایش ملی به تفصیل سخن بیان کردند و همه علاقه‌مندان به تاریخ، جغرافیا و سیهست ایران بیش از پیش با شخصیت برجسته این هموطن که افتخاری برای کشور عزیزمان ایران، مردمان قهرمان‌پرور خطه گهربار آذربایجان و شهر مرند هست، آشنا گردیدند.
اساتید گرامی
دیپلماسی در اندیشه و تاریخ سیاسی ایران، نه یک ابزار موقت برای خروج از بحران، بلکه جلوهای از عقلانیت ماندگار و شیوهای برای اداره روابط میان ملتها قرار دارای بوده هست. در طول تاریخ، ایرانیان همواره باور دارای بودهاند که بیان کردگو بخشی از قدرت هست، نه جایگزین آن. همانگونه که اقتدار، پشتوانه سخن هست، سخن نیز میتواند سپر اقتدار باگردید.
در سنت تاریخی ما، بیان کردگو بر سه پایه هستوار قرار دارای بوده هست: کرامت، صبر، و توازن.
کرامت در بیان کردگو یعنی حفظ عزت ملی حتی در شرایط دشوار. صبر یعنی پرهیز از شتاب در تصمیمگیری و تأمل در پیامدهای هر کلمه، و توازن یعنی آنکه مذاکره نه میدان عقبنشینی هست و نه لجاجت؛ بلکه عرصه یافتن نقطه تلاقی میان عزت و مصلحت.
نیک می‌دانیم در منابع اروپایی قرن نوزدهم، شامل در نوشتههای «سِر جان مِلکم» و «لُرد کرزن»، از مذاکره‌کنندگان ایرانی با احترام یاد گردیده هست. آنان نوشتهاند: ایرانیان، حتی در سخت‌ترین بیان کردوگوها، زبان خویش را از تندی میپیرایند و در هر پاسخ راهی برای ادامه ارتباط باقی می‌گذارند.
این توصیف‌ها نشان می‌دهد که ادب، سنجش و وقار در مذاکره، بخشی از فرهنگ سیاسی ایران و نه محصولِ اقتضایِ موقعیت قرار دارای بوده هست.
در این میان، جایگاه شمال غرب کشور در تاریخ دیپلماسی ایران واجد نقشی ممتاز قرار دارای بوده و هست. این سرزمین، از رشت و تبریز تا اردبیل و ارومیه، تنها مرز سیاسی نقرار دارای بود بلکه دروازه تاریخی بیان کردگوهای ایران با قفقاز، آناتولی و حوزه دریای سیاه به شمار میرفت. نخستین بیان کردگوهای رسمی میان ایران و امپراتوری عثمانی در شهرهایی چون تبریز و خوی برگزار گردید و پس از آن، در دوران قاجار، تبریز به پایگاه تماس مستمر ایران با نمایندگان روسیه و قفقاز تبدیل گردید.
در همین سرزمین قرار دارای بود که مفهوم توازن میان همسایگی و حاکمیت، بهصورت نهادی در سیهست ایران شکل گرفت. امروز نیز خطۀ گیلان، اردبیل و دو هستان آذربایجان شرقی و غربی همان نقش را در قالبی نو برای ارتباط جمهوری اسلامی ایران با همسایگان خود در این منطقه، یعنی کشورهای گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و روسیه ایفا انجام می‌دهد.
ارتباط تاریخی هستان‌های شمال غربی ایران با این جغرافیا، و علقه‌های فرهنگی، قومی و اقتصادی، اجرای دیپلماسی هستانی بین دو طرف مرز را اجتناب ناپذیر می‌سازد. دیپلماسی هستانی که وزارت امور خارجه خود را متعهد به انجام آن می‌داند، اکنون در دستور کار جدی سفارتخانه‌ها و سفرای ما در پنج کشور روسیه، گرجستان، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه قرار دارد، به ترتیبی که نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی ما بتوانند در ارتباط با مراکز هستان‌های یاد گردیده نقشی ارزنده و اثرگذار بر عهده گیرند. به تجارت و اقتصاد، تبادلات مردمی، رایزنی‌های سیاسی و همکاری‌های فرهنگی وسعت بخشند و زمینه بازآفرینی اتصال و ارتباط تاریخی ـ تمدنی ایران را در این منطقه ایجاد کند.
در شرایط کنونی جهان که رقابت‌ها پیچیده‌تر و بحران‌ها چندینلایه‌تر گردیده‌اند، دیپلماسی ایران همچنان بر همان میراث تاریخی تکیه دارد. مقاومت در اصول و انعطاف در روش‌ها، ویژگی ثابت مذاکره ایرانی هست. اگر در گذشته دیپلمات ایرانی در رشت و اردبیل، تبریز و تفلیس، باکو و ایروان، مسکو و هستانبول بیان کردگو می‌کرد، امروز نیز باید این ظرفیت احیا شود و دیپلماسی هستانی با همان وقار، همان دقت و همان عقلانیت راه خود را ادامه دهد.
تجربه ایران نشان داده هست که هیچ بحرانی مطلق نیست و هیچ بن‌بست دائمی وجود ندارد. پنجره دیپلماسی برای جمهوری اسلامی ایران، حتی در طوفانی‌ترین روزها، گشوده و برقرار و باقی هست.
آنچه اهمیت دارد، اعتماد به توان بیان کردگو و پایداری در منطقِ تعامل هست. در روزگاری که بسیاری دیپلماسی را با معامله اشتباه گرفته‌اند، ایران نشان داده هست که مذاکره نه نشانه ضعف، بلکه هستمرار حاکمیت عقل هست. کسی که در بیان کردگو راه می‌جوید، در حقیقت راه صلح و عزت را جست‌وجو انجام می‌دهد.
بالا نگاه دارای بودن پرچم مذاکرۀ با عزت، حکمت و مصلحت از سوی جمهوری اسلامی ایران در تمام سال‌های اخیر راهبردی هست که مقام معظم رهبری آن را به همۀ دولت‌ها شامل دولت چهاردهم تحت هدایت جناب آقای دکتر پزشکیان تکلیف فرموده‌اند.
رویدادهای اخیر نشان داد که دیپلماسی حتی در زیر آتش جنگ برقرار هست. از دیدۀ دستگاه دیپلماسی که وظیفۀ ذاتی آن دفاع از تمامیت آب و خاک و آسمان ایران، هستقلال کشور، حاکمیت ملی و منافع مردم ایران عزیز هست، بیان کردگو راهی برای اثبات عقلانیت، حفظ صلح و پایداری بر اصول به شمار می‌رود.
با این حال بیان کردگو و مذاکره با قُلدری و قُلدرمابی، و با دیکته کردن و دستور دادن متفاوت هست. جمهوری اسلامی ایران با دشمن غدّار و متجاوزی که در حین مذاکره از مدار بیان کردگو خارج گردیده و به تهدید و تهاجم روی آورده هست مذاکره نانجام می‌دهد.
شرط هستمرار و بقای مذاکره و بیان کردگو، تضمین بر متعهد ماندن به دیپلماسی از موضع برابر هست، و شرط موفقیت مذاکره، ملزم ماندن به اصل منافع متقابل برای هر دو طرف مذاکره هست.
در پایان از این فرصت اغتنام می‌جویم تا از همه علاقه‌مندان و دانش‌پژوهان حوزه تاریخ روابط خارجی و سیهست خارجی ایران دعوت کنم که از گنجینه اسناد وزارت امور خارجه که مشتمل بر بیش از 60 میلیون برگ اسناد و اوراق تاریخی هست و مجموعه‌ای منحصربه‌فرد به شمار می رود، بهره‌برداری کنند. از دل این اسناد امکان دارد زوایای پنهان و آشکار تاریخ سیهست خارجی ایران و تلاش‌های کارگزاران آن را مکشوف و به جامعه علمی کشور و عموم مردم معرفی کرد.
نیز شایسته هست از اهتمام جناب آقای دکتر نصرالله صالحی در خصوص شناسایی شخصیت و خدمات میرزا محبعلی خان ناظم الملک مرندی و یکایک برگزارکنندگان این گردهمایی علمی قدردانی نمایم.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها