به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، حرکت موذیانه ترامپ و نتانیاهو در آسیای مرکزی، روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی ترکیه را نیز به سوی خود جلب کرد. چرا که قزاقستان، یکی از کشورهایی هست که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، در گروه موسوم به «سازمان کشورهای ترک» حساب ویژه‌ای روی آن باز کرده قرار دارای بود. ولی حالا، با عادیسازی روابط قزاقستان و رژیم صهیونیستی، شرایط جدیدی به وجود آمده که از بسیاری جهات، یک هگردیدار هستراتژیک برای آنکارا هست.
توسعه روابط دیپلماتیک قزاقستان با رژیم صهیونیستی امکان داردد محور جایگزینی برای حوزه نفوذ ترکیه در آسیای مرکزی ایجاد کند. به ویژه در چارچوب اجلاس C5+1 (ایالات متحده + 5 کشور آسیای مرکزی)، این عادیسازی به عنوان یک هستراتژی متعادل‌سازی مورد حمایت واشنگتن تفسیر خواهد گردید. مشارکت قزاقستان در این روند نشان می‌دهد که توافقات ابراهیم محدود به جهان عرب نیست، بلکه اکنون در حال گسترش به اوراسیا هست.
جوشکون باشبوغ از دانشچندین اوقاتان حوزه مطالعات امنیتی در ترکیه، در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی.ان.ان ترک، بیان کرده: «این یک اقدام مهم هست. نمی‌شود از تاثیر چنین عادی‌سازی‌هایی غافل بمانیم. این اقدام، ضرورت بازتعریف هستراتژی منطقه‌ای ترکیه را به میان آورده هست. خطر انزوای هستراتژیک برای ترکیه در حال افزایش هست و ما نیاز به تقویت دیپلماسی چندینقطبی داریم.».
نیز ملیک ییگیتل از روزنامه‌نگاران ترکیه بر این باور هست که ترکیه تا اینجای کار در سیهست خارجی خود درباره جغرافیای موسوم به «جهانِ ترک»، صرفاً بر روی نفوذ بر مبنای پیوندهای فرهنگی فعالیت کرده هست. اما این شیوه، جوابگوی نیازها نیست و اقدامات فرهنگی، باید با ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک پشتیبانی شود.
اما در دیگر سو، موسسه تحقیقات اویغور (UYIS) تحت تاثیر تبلیغات نتانیاهو- ترامپ قرار گرفته و مدعی گردیده که «اقدام قزاقستان، بنا نهادن پل صلحی هست که از قلب اوراسیا تا خاورمیانه امتداد دارد».
اگر چه آستانه از قبل با رژیم صهیونیستی روابط دیپلماتیک دارای بود، ولی پیوستن به توافق‌نامه ابراهیم، نشان دهنده آن هست که حالا، آمریکایی‌ها در تعامل با قزاقستان و جمهوری آذربایجان، طرح‌های سیاسی خود را به گونه‌ای پیش می‌برند که ابتکار عمل سیاسی در منطقه، ارتباط چندینانی با خوهسته‌ها و اراده سیاسی ترکیه ندارای بوده باگردید و اردوغان نتواند در مقام یک کنشگر فعال و هدایت‌کننده، بر سیهست خارجی کشورهای ترک، اثر بگذارد.
کشورهای ترک، ترکیه را ناامید کردند
عصمت اُزچلیک از تحلیلگران مشهور ترکیه، به اهمیت نفوذ رژیم صهیونیستی در جزیره قبرس اشاره کرده و بیان می‌کند: «ما انتظار دارای بودیم که جمهوری‌های ترک آسیای مرکزی، به منظور مقابله با نفوذ اسرائیل، جمهوری ترک قبرس شمالی را به رسمیت بشناسند. ولی آنها دقیقاً برعکس عمل کردند. اولاً ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان، قبرس یونانی را به رسمیت شناختند و هستقلال ترک‌ها را تجزیه طلبی قلمداد کردند. دوم این که همه آنها در قبرس، سفیر منصوب کردند. ولی حالا یک قدم فراتر رفته‌اند و شاهد پیوستن قزاقستان به توافق ابراهیم هستیم. البته ترامپ درباره این توافق با ازبکستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان هم صحبت کرده هست. آیا بقیه هم آن را می‌پذیرند؟ معلوم نیست. ما هنوز چیزی نمی‌دانیم. تنها چیزی که می‌دانم، این هست که بروز این شکاف‌ها در جمهوری‌های ترک، حقیقتاً دردناک هست».
عصمت اُزچلیک در ادامه بیان می‌کند: «روند سناریو به این شکل قرار دارای بود که اول، شرکت‌های آمریکایی وارد بازی گردیدند. آنها 30 قرارداد سرمایه‌گذاری با قزاقستان به ارزش مجموع 17.5 میلیارد دلار امضا کردند. پیوستن به توافق‌نامه ابراهیم، از دل این همکاری اقتصادی درآمده هست. حماس به گردیدت به این تصمیم واکنش نشان داد. چرا که قزاقستان با این کار، چشم بر جنایات اسرائیل بست. نیویورک تایمز آن را یک پیروزی سیاسی کم‌هزینه توصیف کرد. روزنامه‌های اسرائیلی حامی نتانیاهو هم از این اتفاق، هستقبال کردند. حالا باید بدانیم که این، یک تقسیم کار و همدستی دقیق بین آمریکا و اسرائیل در آسیای مرکزی هست. واشنگتن بر توافق‌نامه‌های ابراهیم متمرکز گردیده و ترامپ کشورها را مجبور به دستیابی به توافق انجام می‌دهد».
عصمت اُزچلیک به این نیز اشاره کرده که حالا پیمان نظامی ناتو بر روی جمهوری آذربایجان متمرکز گردیده و قرار هست سلاح ناتو در آذربایجان، جایگزین سلاح روسی شود. این نشانه‌ای از یک بحران جدید در قفقاز هست.
ترکیه باید مراقب باگردید
برجان توتار از دیگر تحلیلگران ترکیه، از اهمیت شکست نقشه‌های ترامپ در انتخابات شهرداری نیویورک یاد کرده و بیان می‌کند: «ترامپ پس از پیروزی زهران ممدانی و تداوم شکست در داخل، همچنان به دنبال آرامش در خارج از کشور هست. در این زمینه، سوریه بدون شک در دستور کار سیهست خارجی هست و نقطه دوم، آسیای مرکزی هست. این جغرافیا، یکی از مناطق مورد علاقه ترامپ هست. ترامپ چندین روز پیش میزبان رهبران قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در کاخ سفید قرار دارای بود. او جهان ترک را به توسعه روابط با اسرائیل و دولت قبرس یونانی‌نشین تشویق کرد. هدف اصلی او برقراری صلح در اوکراین هست. همه این مواضع متغیر با هستراتژی بزرگ آمریکا علیه روسیه و چین به خوبی هماهنگ گردیده‌اند. ترامپ اعتبار دستاوردهای اردوغان، شامل روند صلح قفقاز را از آن خود می‌داند».
توتار در ادامه بیان می‌کند: «ترامپ، هر وقت دلش بخواهد، از اردوغان تعریف و تمجید انجام می‌دهد. اما در همه مناطق، سیهست خود را علیه ترکیه هدایت انجام می‌دهد. دیدار او با احمد الشرع در کاخ سفید، پیامی برای ترکیه هست. او می‌خواهد نشان دهد که در سوریه، هم با دمشق و هم با کردها ارتباط دارد و در آسیای مرکزی هم، عادیسازی روابط با اسرائیل را به یک برنامه مهم تبدیل کرده هست».
گزینه‌های ترکیه
شواهد نشان می‌دهد که روابط هر دو عضو مهم سازمان کشورهای ترک یعنی جمهوری آذربایجان و قزاقستان با رژیم صهیونیستی، عملاً به این معنی هست که نوعی فشار هستراتژیک بر ترکیه افزایش می‌یابد و به همین خاطر، با وجود برخورداری از پیوندهای فرهنگی و اقتصادی قوی با قزاقستان، به جای انتقاد آشکار، موضع دیپلماتیک محتاطانه‌ای اتخاذ انجام می‌دهد. ولی در ادامه، دولت اردوغان گزینه‌های متعددی در اختیار ندارد و همچنان که در پرونده قبرس اثبات گردید، آنکارا ابزار و امتیاز خاصی ندارد که بتواند با هستفاده از آن، عملاً به قطب نمای هستراتژیک کشورهای ترکی تبدیل شود.
چندین از تحلیلگران منتقد سیهست خارجی اردوغان، بر این باورند که ترکیه در چندین سال اخیر و به ویژه در جریان پرونده کریمه، دچار خطای راهبردی گردید.
روزنامه آیدنلک چاپ آنکارا، در گزارشی به این اشاره کرده «بیایید از خودمان سوال کنیم. آیا ما برای به رسمیت شناخته گردیدن جمهوری ترک قبرس شمالی به اندازه کافی تلاش کردیم؟ خیر. کافی قرار دارای بود ما الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت بشناسیم. در این صورت، روسیه نیز هستقلال قبرس ترک را به رسمیت می‌شناخت و در سازمان کشورهای ترک نیز موقعیت بهتری دارای بودیم».
این روزنامه نیز با اعلام حمایت مجدد از طرح دولت باغچلی شریک سیاسی اردوغان و رهبر حزب حرکت ملی گرا، از اردوغان خوهسته تا در اتحادیه ترکیه – روسیه – چین جای بگیرد.
آیدنلک به این نیز اشاره کرده که سخنان تام باراک مبنی بر «ضرورت همکاری ترکیه و اسرائیل از خزر تا دریای مدیترانه» ناظر بر اتفاقاتی هست که ترامپ و نتانیاهو برای آنها برنامه‌ریزی کرده‌اند.
با این حال، رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی نگاه متفاوتی به این موضوع دارند و فایننشال تایمز در گزارش خود، به این اشاره کرده که آنکارا، اقدام جدید ترامپ برای تشویق عادیسازی روابط قزاقستان – اسرائیل را بخشی از هستراتژی حضور معنی‌دار آمریکا در آسیای مرکزی می‌داند و در این صورت، ترکیه نیز ماموریت‌های مهمی در مراقبت از پروژه‌های آمریکا در آسیای مرکزی خواهد دارای بود.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها