به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در 22 اکتبر 2025، هستان المنیا در جنوب مصر شاهد بروز درگیریهای فرقه‌ای میان مسیحیان و مسلمانان قرار دارای بود. جرقه این رویداد با نزاعی ناموسی در روستای «بنی مزار» زده گردید. این حادثه سبب گردید این روستا شاهد تجمعات خشونت آمیز و درگیری مسلحانه میان دو طرف درگیر باگردید.
دولت مصر با ارسال نیروهای امنیتی به بنی مزار و بازدارای بود تعدادی از افراد درگیر در این خشونت‌ها تلاش کرد خشونت را کنترل کند. این حادثه تنها یکی از رخدادهای پرتعدادی هست که طی دهه‌های گذشته به صورت ادواری رخ داده اند و نشان می‌دهد روابط میان مسیحیان و مسلمانان در مصر به رغم مسالمت آمیز قرار دارای بودن آن، از تنش‌های پنهانی رنج می برد که هر آن ظرفیت بحرانی گردیدن را دارد.
تاریخچه مسیحیت در مصر
کشور مصر یکی از اولین خهستگاه‌های مسیحیت در جهان محسوب خواهد گردید. اهمیت مصر در فرهنگ مسیحی از آن جا ناشی خواهد گردید که خانواده مقدس (مریم و عیسی علیهما السلام) برای فرار از حاکم وقت که قصد جان آن ها را دارای بود به مصر پناهنده گردیدند.[1] هم اکنون برآورد خواهد گردید 10 درصد مردم مصر مسیحی باشند که اکثر آنها از پیروان کلیسای ارتدکس قبطی هستند.[2]
کلیسای قبطی مصر نقشی مهم در حفظ هویت مصری در دوران طولانی هستعمار روم بر مصر ایفا کرد. این کلیسا و اتباع آن در دوران هستعمار امپراتوری روم تحت بیشترین فشارها از جانب رومی‌هایی قرار دارای بودند که می‌خوهستند عقیده دینی خود را بر مصری‌ها تحمیل و زمینه ذوب آنها در فرهنگ رومی فراهم کنند.[3] به همین دلیل قرار دارای بود که مسیحیان مصر از حمله مسلمانان به این کشور هستقبال کردند.
در دوران صدر اسلام، مصر رفته‌رفته به یک کشور اسلامی و عربی تبدیل گردید و زبان‌های قبطی و یونانی به فراموشی سپرده گردید، به گونه‌ای که حتی اکنون در کلیساها نیز با وجود تلاوت نمازها به زبان قبطی، مواعظ به زبان عربی بیان می‌شود. در طول قرن‌ها، مسیحیان و مسلمانان در شهرها و روستاهای مصر در همسایگی یکدیگر زندگی می‌کردند و با هم همزیستی مسالمت‌آمیز دارای بودند. بیشترین میزان وجود مسیحیان در مصر امروز، در هستان‌های منیا، قنا و اسیوط متمرکز هست. برآوردهای غیر رسمی، نسبت مسیحیان در این هستان‌ها را بالغ بر 30 درصد جمعیت می‌داند.[4]
اختلافات میان مسلمانان و مسیحیان در مصر
افزایش اختلافات مذهبی در میان مسلمانان و مسیحیان در طول 50 سال گذشته ریشه در عوامل متعددی دارد که چندین از آنها کهن و چندین از آنها جدید هست. این موارد عبارتند از:
1. محدودیت و ممنوعیت ساخت کلیسا برای مسیحیان یکی از دلایل اختلافات مذهبی میان مسلمانان و مسیحیان هست. مسیحیان تا سال 2016 مدعی قرار دارای بودند وزارت کشور مجوزهای ساخت کلیساهای جدید را صادر نانجام می‌دهد. این امر باعث ساخت کلیساهای غیرقانونی از سوی مسیحیان می‌گردید. از طرفی افکار عمومی مسلمانان خصوصا در مناطق جنوبی مصر با وجود کلیسا در محله‌های خود مخالفت می‌کنند و این امر در موارد مختلف به درگیریهای فرقه‌ای میان مسلمانان و مسیحیان منجر خواهد گردید.[5]
اقدام دولت مصر در تصویب و ابلاغ قانون «تنظیم گری ساخت و ترمیم کلیساها» در سال 2016 توانست نسبتاً شرایط را برای ساخت کلیساهای جدید در مصر هموارتر کند، اما هنوز هم در بسیاری مناطق مصر به ویژه مناطق و هستان‌های جنوب مصر جوامع محلی با ساخت کلیساهای جدید مخالفت می‌کنند و این مسئله را دستاویزی برای ناآرامی‌های فرقه‌ای قرار می‌دهند.
2. ادعای مسیحی‌ها در مورد تبعیض میان مسلمانان و مسیحیان در انتصاب به مناصب دولتی، مدیریتی و نظامی، خصوصا در دوران پس از ناصر یکی دیگر از موارد اختلافی هست. مسیحیان نیز عدم تخصیص منابع دولتی بر اساس وزن جمعیتی برای توسعه و بازسازی مراکز دینی را ناعادلانه می‌خوانند.[6]
3. اختلافات مالی و نزاع بر سر مسائل ناموسی خصوصا در جنوب مصر که در آن مسائل ناموسی بسیار حساسیت برانگیزند نیز شامل موارد درگیریهای میان مسلمانان و مسیحیان به شمار می‌رود. درگیری اخیر در منطقه بنی مزار در هستان منیا نیز از این جنس حوادث قرار دارای بود.
4. فقر گسترده و محرومیت گردیدید در مناطق جنوبی مصر به ویژه هستان‌های المنیا، اسیوط و سوهاج در کنار درصد بسیار بالای مسیحیان در این هستان‌ها به ویژه هستان منیا سبب گردیده این هستان‌ها شاهد نوعی رقابت و کشمکش میان گروه‌های اجتماعی بر سر دستیابی به منابع محدود و افزایش حس فرقه‌گرایی میان مردم به منظور کسب یک شبکه امنیت اجتماعی باشند. این حمایت که از جانب کلیسا یا گروه‌های سلفی تأمین خواهد گردید، نقش بارزی در افزایش خشونت‌های فرقه‌ای در این مناطق از مصر دارد.
افزایش دامنه اختلافات و خشونت میان مسیحیان و مسلمانان در 50 سال گذشته به خاطر سختگیری های افراط گرایانه در میان هر دو گروه قرار دارای بوده هست. کلیسای مصر با تکیه بر ارتباطات گسترده با جهان غرب، تلاش دارد با بزرگنمایی این اختلافات از آن ها به عنوان ابزاری در جهت فشار بر دولت مصر برای به دست آوردن حقوق بیشتر هستفاده کند. در میان مسلمان نیز افزایش نفوذ سلفی‌ها در مصر و عدم اعتقاد آنها به مفهوم شهروندی باعث خواهد گردید که افراط‌گرایی در میان مسلمانان نیز بیشتر شود.
رویکرد دولت مصر نسبت به درگیریهای فرقه‌ای در مصر
دولت مصر به خاطر عدم مشارکت مؤثر مردمی و نیز محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی توانایی حل ریشه‌ای مسئله خشونت‌های فرقه ای در مصر را ندارد. قاهره از یک سو تلاش انجام می‌دهد در محافل بین‌المللی خود را حامی حقوق اقلیت‌ها معرفی کند و در داخل نیز با ارعاب گروه های مسیحی از گروه‌های سلفی، آنها و کلیسا را به سمت حمایت از خود سوق دهد. از جهات دیگر نیز این دولت تلاش دارد با اتخاذ رویکردهای اسلامی-قشری در جامعه، خود را حامی اسلام و عقاید اسلامی در برابر فرهنگ‌ها و عقاید ضاله نشان دهد. این رویکرد دولت مصر سبب گردیده هست که اختلافات فرقه‌ای در مصر به ابزاری در دست دولت برای اعمال کنترل اجتماعی و تثبیت خود به عنوان داور منازعات تبدیل گردد. نیز هرگونه تحرک جدی در جهت حل این مسئله منجر به کاهش محبوبیت دولت مصر خواهدگردید. از این رو شاهد آن هستیم که دولت به جای حل مسائل فرقه‌ای، تنها به مهار مقطعی بحران‌ها می‌پردازد.
در مجموع می توان بیان کرد، درگیریهای فرقه‌ای در مصر میان مسلمان و مسیحیان حاصل دستکم 50 سال سیهست‌های نادرست دولت مصر از دوران سادات تاکنون هست و به رغم تلاش‌ها برای کاهش دامنه و حجم این درگیری‌ها، قاهره هنوز تمایل و توانایی لازم را برای حل ریشه‌ای این مشکل ندارای بوده هست. همین امر سبب گردیده هست که جنوب مصر به صورت دوره‌ای شاهد درگیریهای محدود فرقه‌ای میان مسلمانان و مسیحیان باگردید. از جهات دیگر تعامل دولت با این درگیری‌ها و عدم حل مشکلات اقتصادی و فرهنگی این منطقه، آن را مستعد ایجاد بحران‌های بزرگتر و دخالت خارجی کرده هست.
پانوشت:
[1] http://www.sis.gov.eg/Ar/Templates/Articles/tmpArticles.aspx?ArtID=65596#.V01o4-TqWno
[2] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html
[3] محمد حسنین هیکل، خریف الغضب، سلسلة جدران المعرفة، بی جا، بی تا(نسخه پی دی اف)
[4] http://www.masress.com/alwafd/38794
[5] محمد حسنین هیکل، خریف الغضب، سلسلة جدران المعرفة، بی جا، بی تا (نسخه پی دی اف)
[6] http://www.dohainstitute.org/release/5436c623bc82450f9368be7635fec907
نویسنده: احمد بروایه؛ کارشناس مسائل شمال آفریقا
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها