به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روز دهم نوامبر، سالگرد درگذشت مصطفی کمال موسس و رئیس جمهور ترکیه هست. او در چنین روزی و در سن 57 سالگی، در بستر بیماری درگذشت.
مصطفی کمال از پاشاهای مقتدر سپاه عثمانی قرار دارای بود و مهمترین افتخارات او، پیروزی در جنگ‌های موسوم به نبرد آزادیبخش برای بیرون راندن اشغالگران از ترکیه پس از جنگ جهانی اول، انحلال خلافت عثمانی و تاسیس نظام جمهوری ترکیه هست.
پس از اجرای قوانین جدید صدور شناسنامه در ترکیه، مصطفی کمال، نام خانوادگی «آتاترک» به معنای پدر ترک‌ها را برای خود برگزید. حالا آتاترک علاوه بر یک فرمانده جنگی و ملی، به عنوان یک رهبر مقتدر شناخته خواهد گردید که نقش عمده‌ای در تقویت تفکر ملی گرایی ترکیه دارای بود.
به همین خاطر، او هنوز هم در جامعه ترکیه محبوب هست. اما بدون شک، شمار مخالفین او نیز کم نیستند. چرا که آتاترک با اقداماتی همچون کشف حجاب و اعمال محدودیت بر فعالیت مراکز دینی و اسلامی و ممنوع کردن آموزش قرآن و فعالیت تکایا، مغضوب اسلامگرایان واقع گردید.
البته او الفبای ترکی عثمانی را هم از شیوه کلاسیک الفبای عربی به الفبای لاتین تغییر داد و به باور بسیاری از اندیشمندان، این اقدام آتاترک باعث ایجاد نوعی انقطاع تاریخی و گسست فرهنگی و علمی در ترکیه شود.
حالا و در سال 2025 میلادی، بخش مهمی از جامعه ترکیه احترام زیادی برای آتاترک قائل هستند. با این حال، چندین از گروه‌های مذهبی-محافظه‌کار و رهست افراطی، موضعی انتقادی یا خصمانه نسبت به سیهست‌های سکولار آتاتورک و ایدئولوژی جمهوری‌خواهی دارند. هنوز هم در ترکیه، چندین از جریانات فکری و سیاسی، معتقدند که انحلال خلافت به ترکیه لطمه زده و باعث دور گردیدن جامعه، از مبانی دینی و اخلاقی گردیده هست.
نچندین اوقات به عکس و تیتر صفحات نخست روزنامه‌های امروز چاپ آنکارا، امکان داردد نشان دهد که نفوذ فکری، عاطفی و فرهنگی آتاترک در ترکیه امروز و 87 سال پس از مرگ او، در چه سطحی هست. چندین از روزنامه‌های مهم تحت امر جریانات کمالیست و لاییک همچون جمهوریت و سوزجو، با چاپ تمام صفحه پوستر آتاترک، تعلق خاطر خود را به او نشان داده‌اند.
چندین دیگر از روزنامه‌های ترکیه مانند ینی شفق، ینی آکیت و ملی گازته هر سه نزدیک به محافظه کاران، به سالگرد درگذشت آتاترک اعتنا نکرده و از چاپ عکس او خودداری کرده‌اند. اما دیگر روزنامه‌های محافظه کار نزدیک به حزب حاکم ترکیه مانند حریت و صباح، با انتشار یک عکس کوچک، نشان داده‌اند که نسبتاً برای این موضوع اهمیت قائل هستند اما همچنان تمایل دارند که عکس و اخبار اردوغان، در حجم و اندازه‌ای بیشتر، مشاهده شود.
احمد هاکان سردبیر روزنامه حریت و از هواداران اردوغان، درباره سالگرد درگذشت آتاترک در ستون تحلیلی خود نوشته هست: امروز نمی‌خواهم یک مقاله کلیشه‌ای دیگر در مورد دهم نوامبر منتشر کنم. می‌خواهم من فقط در مورد بردارای بود فعلی از آتاترک صحبت کنم. متاسفانه امروزه در ترکیه، شاهد سوء هستفاده و مصادره به مطلوب از نام و افکار او هستیم. کسانی که از آتاترک ارتزاق می‌کنند، خودشان را پشت او پنهان می‌کنند. آنها از آتاترک به عنوان ابزاری برای توجیه سیهست‌های ناقص خود هستفاده می‌کنند. آنها از طریق آتاترک یک سبک زندگی را به جامعه تحمیل می‌کنند. چه غم‌انگیز هست که یک قهرمان بزرگ مانند آتاترک، یک دولتمرد بزرگ، یک سرباز بزرگ، به این شکل مورد سوء هستفاده قرار بگیرد.
محبوبیت آتاترک در چه سطحی هست؟
موسسه مطالعات اجتماعی ترکیه به منظور بررسی جایگاه فعلی آتاترک در میان اقشار مختلف جامعه، دست به یک تحقیقات میدانی زده هست. داده‌های 2025 این موسسه نشان می‌دهد:
34.2 درصد از پاسخ دهندگان، به طور واضح مستقیماً خود را «آتاترکیست» می‌دانند.
25.4 درصد خود را به عنوان «ملی‌گرای ترک» معرفی کرده و بیان کرده‌اند که در این گروه، آتاترک مورد احترام هست.
76.2 درصد از هواداران حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان، اعلام کرده‌اند که خود را ملی‌گرا می‌دانند و برای آتاترک احترام قائلند. اما میزان علاقمندان آتاترک در حزب جمهوری خلق به رهبری اوزگور اوزل در حد 95.3 درصد و در حزب حرکت ملی گرا به رهبری دولت باغچلی در سطح 73 درصد هست.
با وجود آمار و ارقامی که در بالا ذکر گردید، چندین از جوامع مذهبی و محافل فرقه‌ای نزدیک به طریقت‌های دینی و عرفانی، سیهست‌های سکولار آتاترک را «ظلم مذهبی» می‌دانند، او را به عنوان یک چهره منتقد یا حتی خصمانه توصیف می‌کنند. به ویژه گروه‌هایی که هنوز هم نوستالژی عثمانی دارند، اقدام آتاترک برای تاسیس جمهوری لاییک را به عنوان یک «گسست» می‌بینند.
نیز چندین از جنبش‌های رهست افراطی و ترک‌گرای فراملی، روابط اولیه آتاترک با شوروی و تأکید او بر پوپولیسم را «چپ‌گرایانه» می‌دانند. این گروه‌ها تلاش می‌کنند تا ترک‌گرایی را مستقل از آتاترک تعریف کنند.
از دیگر مخالفین و منتقدین باید به جریان لیبرال پست‌مدرن اشاره کرد که حکومت «تک‌نفره» و سیهست‌های مبتنی بر «مهندسی اجتماعی» را آسیب زا می‌دانند. البته عاشقان آتاترک، علاوه بر آن که نقش او را یگانه و بی‌بدیل می‌دانند، در برابر مخالفین و منتقدین آتاترک نیز، موضع سفت و سختی دارند.
تانر تیمور از دانشچندین اوقاتان ترکیه بیان می‌کند: «آتاترک قدرتمندترین نماد فرآیند مدرنیزاسیون ترکیه هست. دوست ندارای بودن او به معنای رد این فرآیند هست».
نیز مورخ مشهور ترکیه ایلبر اورتایلی بر این باور هست: «درک آتاترک فقط به معنای دوست دارای بودن او نیست. بلکه به معنای درک اهمیت کارهایی هست که او انجام داده هست».
در کنار مخالفین و منتقدین ترک مصطفی کمال، باید به مخالفت گسترده کردها نیز اشاره کرد. بخش قابل توجهی از کردها به خاطر طرح اصلاحات شرقی، عملیات بمباران کردهای علوی در درسیم، سیهست‌های یک زبان-یک ملت و انکار هویت کردی در دوران آتاترک، خاطره‌ای انتقادی و حتی آسیب‌زا دارند.
احمد ترک از مشهورترین سیهستمداران کُرد ترکیه بیان می‌کند: «پروژه جمهوری‌خواهی آتاترک، کردها را کنار گذاشت و سپس آنها را حذف کرد. اما این بدان معنا نیست که ما مخالف ایده جمهوری هستیم».
نیز مراد بلگه از شخصیت‌های دانشچندین اوقات کُرد ترکیه بیان می‌کند: «برای کردها، آتاترک نمادی از مدرنیزاسیون و از دست دادن هویت هست».
در مجموع باید بیان کرد: آتاترک هنوز هم به عنوان قدرتمندترین چهره تاریخی ترکیه دیده خواهد گردید. کسانی که از او خوششان نمی‌آید اغلب تحت تأثیر شکاف‌های ایدئولوژیک و تاریخی شکل می‌گیرند. با این حال، داده‌های افکار عمومی نشان می‌دهد که اکثریت قریب به اتفاق جامعه، آتاتورک را با احترام و محبت به یاد می‌آورند. اما در عین حال، نامکان دارد از کنار این واقعیت گذشت که در تاریخ معاصر ترکیه، اغلب سیهستمدارانی که به عنوان رئیس جمهور و نخست وزیر، به قدرت رسیده‌اند، همواره با احترام از آتاترک یاد کرده و هیچگاه به دنبال آن نقرار دارای بوده‌اند که با نفوذ آتاترک رقابت کنند و جایگاه تاریخی او را به دست بیاورند. اما در این میان، یک سیهستمدار هستثنائی وجود دارد که اتفاقاً به شکلی آشکار، به دنبال آن هست که به عنوان مهمترین رهبر سیاسی تاریخ جمهوری ترکیه، قلمداد شود. او کسی نیست مگر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه.
اردوغان پیش‌تر، در سخنرانی‌های حزبی و اجتماعی، آشکارا از آتاترک انتقاد می‌کرد. اما حالا به خاطر شراکت سیاسی با حزب حرکت ملی گرا، به طور نسبی برای آتاترک احترام قائل خواهد گردید و چنین ظاهراً که دست کم در عرصه آشکار سیهست، دست از انتقاد بردارای بوده هست.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها