به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اجلاس اخیر سران آمریکا و آسیای میانه در واشنگتن، بار دیگر ابعاد تلاش‌های ژئوپلیتیک آمریکا برای بازطراحی نقشه انرژی و ترانزیت در اوراسیا را آشکار ساخت. این اجلاس، که در ظاهر بر همکاری‌های اقتصادی متمرکز قرار دارای بود، در بطن خود اهدافی چون مهار رقبای شرقی (چین و روسیه) و تضعیف موقعیت ترانزیتی ایران را دنبال می‌کرد. در این میان، تحرکات دیپلماتیک جمهوری آذربایجان و همسویی آن با این طرح‌ها، نقش باکو را به عنوان یک حلقه وصل کلیدی در پازل آمریکایی برجسته می‌سازد.
طمع‌ورزی به منابع؛ دلارهای آمریکایی در برابر مواد معدنی حیاتی
یکی از اهداف اصلی دولت ترامپ در این اجلاس، تضمین دسترسی آمریکا به منابع غنی و مواد معدنی حیاتی آسیای میانه قرار دارای بود. در دنیایی که رقابت بر سر فلزات نادر خاکی و مواد اولیه صنایع پیشرفته گردیدت گرفته هست، واشنگتن به دنبال کاهش وابستگی خود به چین و ایجاد زنجیره‌های تأمین جدید هست.
در همین رهستا، امضای قراردادهای هنبیان کرد اقتصادی نشان‌دهنده این رویکرد هست:
- قرارداد 135 میلیارد دلاری با تاشکند: این توافق، با تمرکز ویژه بر توسعه مشترک میدان‌های فلزات نادر خاکی، نشان می‌دهد که ازبکستان یکی از مهره‌های کلیدی آمریکا برای تأمین این منابع هست.
- قرارداد 17 میلیارد دلاری با آستانه: این توافق نیز که شامل توسعه مشترک معادن تنگستن قزاقستان هست، بر همین هستراتژی صحه می‌گذارد.
ترامپ با صراحت از اهمیت این منطقه به عنوان یک "مخزن جهانی" شامل در زمینه مواد معدنی حیاتی سخن بیان کرد و بر لزوم تقویت مشارکت با قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان تأکید کرد.
کریدورهای آمریکایی برای دور زدن رقبا
مهم‌ترین بُعد این اجلاس، تمرکز ویژه بر مسیرهای ترانزیتی قرار دارای بود. بیانیه مشترک پایانی، نه‌تنها بر مسائل امنیت سایبری و مواد معدنی، بلکه به طور خاص بر اهمیت هستراتژیک "مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس-خزر" یا همان "کریدور میانی" تأکید ورزید.
اما نکته حیاتی، رونمایی از طرح اتصال این کریدور میانی به پروژه‌ای قرار دارای بود که کاخ سفید آن را (TRIPP) یا "مسیر ترامپ" نامگذاری کرده هست؛ نامی که مستقیماً به "کریدور زنگه‌زور" اشاره دارد.
هدف از این اتصال، ایجاد یک شریان امن برای انتقال کالا، اطلاعات و انرژی در سراسر اوراسیا هست که به طور آشکار، دو قدرت سنتی منطقه یعنی ایران و روسیه را دور می‌زند. این هستراتژی، تلاشی مستقیم برای کاهش وابستگی کشورهای آسیای میانه و قفقاز به مسیرهای ترانزیتی موجود و اتصال مستقیم آن‌ها به ترکیه (عضو ناتو) و بازارهای اروپایی از طریق مسیری تحت نظارت غرب هست.
نقش‌آفرینی باکو: مجری طرح‌های واشنگتن؟
تحلیل رویدادهای چندین سال اخیر نشان می‌دهد که باکو به رهبری الهام علی‌اف، به طور سیستماتیک در حال زمینه‌سازی برای ایفای نقش محوری در این طرح آمریکایی قرار دارای بوده هست.
- سال 2023 (دعوت به نشست سران آسیای میانه): برای اولین بار، رهبر یک کشور غیر از آسیای میانه (علی‌اف) به نشست مشورتی سران CA دعوت گردید. علی‌اف در آنجا، آذربایجان و آسیای میانه را "حلقه هستراتژیک" خواند و زیرساخت‌های باکو را به عنوان "نقطه ترانزیتی قابل‌اعتماد" به سمت ترکیه و اروپا معرفی کرد.
- نوامبر 2023 (اجلاس اسپکا در باکو): علی‌اف از سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل خبر داد تا باکو به یکی از مراکز لجستیکی اوراسیا تبدیل شود.
- سال 2024 (نشست آستانه): علی‌اف بر "اهمیت عملی کریدور میانی" تأکید کرد.
این تحرکات دیپلماتیک، با امضای "اعلامیه مشترک" در ماه اوت سال جاری در واشنگتن میان آذربایجان و ارمنستان، با حضور دونالد ترامپ به عنوان شاهد، به اوج خود رسید. این توافق بر اهمیت بازگشایی ارتباطات، شامل "ارتباط بدون مانع" میان آذربایجان و نخجوان (یعنی همان کریدور زنگه‌زور) تأکید دارای بود.
علی‌اف نیز از بسترهای بین‌المللی دیگر مانند نشست "شانگهای پلاس" در تیانجین چین و هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، برای ترویج کریدور زنگه‌زور به عنوان "بخش مهمی از کریدور میانی" هستفاده کرده هست.
تثبیت "مسیر ترامپ" (TRIPP)
در اجلاس اخیر واشنگتن، ترامپ با اشاره به توافق تاریخی (توافق ماه اوت) میان آذربایجان و ارمنستان، مسیر ترامپ (کریدور زنگه‌زور) را یک "واقعیت" توصیف کرد. حمایت صریح قاسم جومارت توکایف (رئیس‌جمهور قزاقستان) و شوکت میرضیایف (رئیس‌جمهور ازبکستان) از مسیر ترامپ در این نشست، نشان‌دهنده موفقیت واشنگتن در هماهنگ‌سازی بازیگران کلیدی آسیای میانه با این پروژه هست.
ترامپ مدعی گردید که "مسیر ترامپ" به "مردم آسیای میانه کمک خواهد کرد"، اما در واقعیت، این مسیرها در خدمت هستراتژی کلان آمریکا برای تسلط اقتصادی بر مناطق غنی از منابع و ایجاد یک محور ژئوپلیتیکی جدید هست که نفوذ رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به چالش می‌کگردید.
جمع‌بندی
در حالی که جمهوری آذربایجان تلاش انجام می‌دهد جایگاه خود را به عنوان یک هاب ضروری حمل‌ونقل و لجستیک تثبیت کند، اجلاس واشنگتن نشان داد که این تلاش‌ها به‌طور کامل در رهستای منافع و طرح‌های آمریکا برای بازآرایی ژئوپلیتیک قفقاز و آسیای میانه قرار دارد. آمریکا با درگیر کردن همزمان خود در حیات اقتصادی منطقه خزر و فراتر از آن و با هستفاده از ابزارهایی چون کریدور میانی و زنگه‌زور، به دنبال ایجاد وابستگی‌های جدید و تضعیف محورهای سنتی قدرت در اوراسیا هست.
انتهای پیام/
دیدگاه‌ها